Γιάννης Κωνσταντινίδης*: Πριν την επόμενη επίθεση κατά των δημοσκοπήσεων

Γιάννης Κωνσταντινίδης:  Κάθε εκλογική αναμέτρηση σε χώρα της Δυτικής Ευρώπης ή στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τα τελευταία χρόνια μια ευκαιρία για έναν νέο κύκλο επιθέσεων κατά των δημοσκοπήσεων «που αποτυγχάνουν, που σκηνοθετούν, που ξεπουλιούνται». Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι  κάλπες των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία την Κυριακή θα δώσουν το έναυσμα για τέτοια δημοσιεύματα στον ελληνικό τύπο και στο διαδίκτυο. Είναι αλήθεια βάσιμες αυτού του είδους οι επιθέσεις;

Πράγματι οι δημοσκοπικές εκτιμήσεις για τις επιδόσεις των κομμάτων συχνά, και μάλιστα όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, αποκλίνουν από τα πραγματικά αποτελέσματα. Όμως οι εκτιμήσεις για τα ποσοστά του κάθε κόμματος δεν είναι το μόνο στοιχείο που καταθέτουν οι ερευνητές του κλάδου όταν δημοσιοποιούν τα ευρήματα των ερευνών τους. Στα αρχεία ευρημάτων μπορεί ο προσεκτικότερος αναγνώστης να εντοπίσει στοιχεία για την πιθανότητα προσέλευσης στην κάλπη του κάθε ερωτώμενου ή για τη σιγουριά που αισθάνεται για την επιλογή που κατέθεσε ή για το ενδιαφέρον του για την αναμέτρηση που μετριέται. Και τα τρία αυτά στοιχεία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως συντελεστές στάθμισης της βεβαιότητας για μια εκτίμηση αποτελέσματος. Η ψήφος ενός ερωτώμενου που δεν είναι σίγουρος ότι θα φτάσει στην κάλπη ή κάποιου που δηλώνει από μόνος του ότι δεν είναι βέβαιος για την επιλογή του ή κάποιου που έχει μικρό ενδιαφέρον για τις εκλογές (κάτι που πιθανώς θα τον οδηγήσει στην αποχή, ακόμα και αν δεν δηλώνει κάτι τέτοιο ευθέως) θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με μεγάλη προσοχή. Τέτοια ευρήματα μπορεί κάποιος να εντοπίσει πάντα στις αναλύσεις των δημοσκόπων. Όμως διαβάζονται αυτά τα στοιχεία από όσους σχολιάζουν τα δημοσκοπικά ευρήματα;

Όχι. Οι σχολιασμοί για τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία περιορίζονται στη διαφορά των ποσοστών που συγκεντρώνουν Μακρόν και Λεπέν στον πρώτο γύρο των εκλογών και στα πιθανά ποσοστά που θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν οι δύο τους στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Και όμως το κρίσιμο και εν μέρει πρωτόγνωρο στοιχείο των εκλογών αυτών είναι η απόλυτη ρευστότητα των συμπεριφορών που καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις. Μια ρευστότητα που συνθέτουν η απροθυμία προσέλευσης στην κάλπη σημαντικού ποσοστού ψηφοφόρων, η αβεβαιότητα που οι ίδιοι δηλώνουν για την επιλογή που δίνουν στις έρευνες και το χαμηλό ενδιαφέρον τους για την αναμέτρηση. Η πιθανότητα προσέλευσης καταγράφεται μειωμένη κατά 10% σε σύγκριση με το 2017 και παραμένει καθηλωμένη στα ίδια επίπεδα σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, δείγμα της μειωμένης επίδρασης της καμπάνιας. Ένας στους τρεις ψηφοφόρους δηλώνει πως δεν είναι απολύτως σίγουρος για την επιλογή που δίνει στην ίδια τη δημοσκόπηση, με το ποσοστό να είναι ακόμα μεγαλύτερο για τους εκλογείς που δηλώνουν ότι θα επιλέξουν κάποιον ή κάποια από τους πιο αδύναμους υποψηφίους. Η ιδιαιτερότητα των γαλλικών εκλογών του 2022 βρίσκεται στο γεγονός ότι το ποσοστό των αβέβαιων για τη δημοσκοπική επιλογή τους είναι αυξημένο κατά περίπου 10 μονάδες σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό την παραμονή των εκλογών του 2017. Μόλις δύο στους τρεις ψηφοφόρους απαντούν πως ενδιαφέρονται για τις φετινές εκλογές, ποσοστό που καταγράφεται συνήθως έξι περίπου μήνες πριν από την ημέρα της κάλπης στη Γαλλία. Ποια λοιπόν είναι η αξία της διαφοράς στα ποσοστά του Μακρόν και της Λεπέν υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω παρατηρήσεων;

Η ρευστότητα που παρατηρείται στη Γαλλία δεν είναι μοναδικό φαινόμενο. Οι έρευνες στην Ελλάδα για την τρέχουσα περίοδο καταγράφουν τη βέβαιη προσέλευση στην κάλπη των βουλευτικών εκλογών στο 60%-65%, ενώ το ενδιαφέρον για τις εκλογές επίσης δεν ξεπερνά το 65%. Σημαντικότερο εύρημα είναι το ποσοστό εκείνων που σήμερα δηλώνουν ότι δεν είναι βέβαιοι για την επιλογή που δίνουν στην ίδια τη δημοσκόπηση, το οποίο φτάνει στο 55%. Ποια λοιπόν είναι η αξία της διαφοράς στα ποσοστά της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ ή στην έκταση της ανόδου του ΚΙΝΑΛ υπό αυτές τις συνθήκες; Τα παραπάνω νούμερα δεν είναι συγκρίσιμα με τα αντίστοιχα των ερευνών για τις γαλλικές εκλογές, καθώς ο χρόνος προκήρυξης των βουλευτικών εκλογών στη χώρα μας είναι ακόμα μακρινός. Οι επιθέσεις όμως σε βάρος των ελληνικών δημοσκοπήσεων είναι ακριβώς οι ίδιες με αυτές σε βάρος των γαλλικών. Ας μάθουμε να διαβάζουμε καλύτερα τα δημοσκοπικά ευρήματα προτού πιάσουμε το πληκτρολόγιο την επόμενη φορά.

*Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας