Γιάννης Κωνσταντινίδης*: Ποιος είναι λοιπόν με τη Ρωσία και γιατί;

Γιάννης Κωνσταντινίδης: Οι επιλογές δημόσιας καταδίκης της Ρωσίας ή της Δύσης ως υπαιτίων της εισβολής στην Ουκρανία και της ανθρωπιστικής κρίσης που μια πολεμική σύγκρουση συνεπάγεται έχουν γίνει το νέο συστατικό της μόνιμης και αναπότρεπτης πόλωσης του σοσιαλμιντιακού λόγου. Όσοι καταγγέλλουν τη Δύση –και εμμέσως υπερασπίζονται τη Ρωσία– είναι οι λιγότεροι και δεν ξεπερνούν το 20% του συνολικού πληθυσμού, σύμφωνα με την τελευταία μέτρηση της Abacus. Είναι όμως σίγουρα αρκετοί για μια καθαρή συνθήκη μονομερούς επίθεσης σε βάρος μιας χώρας. Ποιοι είναι λοιπόν εκείνοι που δεν καταδικάζουν τη Ρωσία και γιατί δεν το κάνουν;

Υπαιτιότητα της Δύσης, και όχι της Ρωσίας, βλέπουν συχνότερα οι χαμηλότερες κοινωνικό-οικονομικές κατηγορίες, όπως επίσης και οι λιγότερο μορφωμένοι. Σε αυτές τις ομάδες του πληθυσμού, το ποσοστό εκείνων που δεν καταδικάζουν τη Ρωσία φτάνει στο 25%-30%. Τα ποσοστά μη καταδίκης της Ρωσίας ωστόσο δεν είναι αμελητέα και στις υπόλοιπες ομάδες του πληθυσμού, γεγονός που δείχνει προς την κατεύθυνση μιας μη κοινωνιολογικής βάσης ερμηνείας της φιλορωσικής στάσης. Υπάρχει ίσως κάποια πολιτική βάση; Η σχετική έρευνα κατέγραψε ότι το ποσοστό εκείνων που δεν καταδικάζουν τη Ρωσία φτάνει στο 35% μεταξύ των ψηφοφόρων της Ελληνικής Λύσης και άλλων κομμάτων του δεξιού άκρου, ενώ την ίδια στιγμή τα ποσοστά άρνησης καταδίκης της Ρωσίας μεταξύ των ψηφοφόρων των μεγάλων κομμάτων δεν εμφανίζουν σημαντική διαφοροποίηση. Θα άξιζε να σημειωθεί εδώ ότι τα ποσοστά εκείνων που μοιράζουν τις ευθύνες για την εισβολή σε Δύση και Ρωσία φτάνουν στο 50% μεταξύ των ψηφοφόρων του ΚΚΕ και του ΜΕΡΑ25, όμως αυτή είναι μια εμφανώς διαφορετική θέση από την σαφή άρνηση καταδίκης της Ρωσίας.

Η ρωσοφιλία δείχνει να είναι λοιπόν συστατικό στοιχείο των ακροδεξιών προτιμήσεων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε παλαιότερες έρευνες διερεύνησης των εικόνων τρίτων χωρών στα μάτια της ελληνικής κοινής γνώμης, οι θετικές αξιολογήσεις για τη Ρωσία σχετίζονταν με αντί-μεταναστευτικές και με αντί-ορθολογικές θέσεις, όπως για παράδειγμα η αποδοχή θεωριών συνωμοσίας, δηλαδή με κεντρικά στοιχεία του κλασικού προφίλ των ακροδεξιών ψηφοφόρων. Τι μπορεί να ερμηνεύει μια τέτοια συσχέτιση; Η ακραία αντί-συστημικότητα. Η στήριξη στη Ρωσία προκύπτει από την τάση απόρριψης του κατεστημένου, το οποίο στην περίπτωση του διεθνούς συστήματος αντιστοιχίζεται στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απόρριψη του κατεστημένου οδηγεί άλλοτε στην απόρριψη της επιστήμης και άλλοτε στην απόρριψη των ευρωπαϊκών πολιτικών ενσωμάτωσης των μεταναστών. Με άλλα λόγια, η ρωσοφιλία είναι περισσότερο μια έκφανση γενικευμένης αντί-συστημικότητας παρά μια βαθύτερα ριζωμένη πεποίθηση ιστορικής ή πολιτικής βάσης. Διαφορετικά, τα ευρήματα θα αποκάλυπταν την κυριαρχία της φιλορωσικής στάσης στους υποστηρικτές της ορθοδοξίας ή στους νοσταλγούς του κομμουνιστικού παρελθόντος, υποθέσεις που δεν επιβεβαιώνονται από τα δεδομένα.

Η αντί-συστημικότητα δε συμβαδίζει ποτέ με την ορθή κρίση, καθώς είναι από απόλυτη έως εμμονική. Είναι κατά συνέπεια μάταιο να αναζητούμε την κατανόηση της μη καταδίκης μιας πράξης που οδηγεί σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και σε καταστροφή υποδομών και καθημερινότητας μιας χώρας. Είναι επίσης μάταιο να αναμένουμε κάποια συρρίκνωση της απήχησης κομμάτων που δεν καταδικάζουν την πράξη αυτή, καθώς η εκλογική αγορά ζητά επίμονα κόμματα που θα ικανοποιούν τη στείρα αντιδραστικότητα.

*Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας