ν-σιδέρης-παιδεία-και-ράδιο-αρβύλα-109304

Ν.Σιδέρης*: Παιδεία και «ράδιο αρβύλα»: μια επικίνδυνη σχέση

Εξαφνα, μια παράξενη προπαγανδιστική ομοβροντία αντηχεί στο μιντιακό στερέωμα. STAR, «Ράδιο Αρβύλα», TVXS, «Πρώτο Θέμα» τραβούν τα μαλλιά τους.

Ο λόγος: Στο σχολείο του Φίλη θα γίνεται κατήχηση. Ταυτόχρονα, θα απαγορεύεται στους γονείς να προφέρουν τις λέξεις πριγκίπισσα και βασιλόπουλο.

Αστείοι και σοβαροί στοιχίζονται στην υπεράσπιση… κάποιου πράγματος.

Ο ένας («Ράδιο Αρβύλα») θέλει να σώσει το δικαίωμα των γονιών να αποκαλούν το παιδί τους «Πασά μου!».

Ο άλλος (TVXS) θέλει να γλιτώσει από την καραντίνα την ταινία «Ο βασιλιάς των λιονταριών».

Ο τρίτος (STAR) παραξενεύεται επειδή οι γονείς θα συνάψουν ένα Συμβόλαιο Τιμής με το σχολείο (αν και βρίσκει επαινετό το περιεχόμενό του, με εξαίρεση τις ως άνω βασιλικές προσφωνήσεις)…

Τα γεγονότα:

Πρώτο, το Συμβόλαιο Τιμής και ο Κώδικας Δημοκρατικού Ανθρωπισμού δεν είναι θέσεις του υπουργού ή του υπουργείου Παιδείας. Είναι προτάσεις που έχουν διατυπωθεί στο πλαίσιο της Επιτροπής Διαλόγου για την Παιδεία, της οποίας τυγχάνω μέλος.

Δεύτερο, το Συμβόλαιο Τιμής, και ως πρόταση και ως διατύπωση δική μου, έχει ήδη δημοσιευτεί πριν από έναν χρόνο στην «Αυγή» της 26.7.15. Η απήχησή του φαίνεται, μεταξύ άλλων, και από το ότι αυτό το άρθρο τιμήθηκε με 1.402 share στο facebook.

Εκεί λέγεται:

Θα μπορούσε λοιπόν να θεσπιστεί ως «προαιρετικά υποχρεωτικό» (όπως η ψήφος στις εκλογές…) το ακόλουθο Συμβόλαιο Τιμής:

Κατά την έναρξη του σχολικού έτους, οι γονείς ή κηδεμόνες για παιδιά Α’ έως Γ’ Δημοτικού και, στη συνέχεια, τα ίδια τα παιδιά («Τώρα που μεγάλωσες…») καλούνται να υπογράψουν ένα συμβόλαιο σαν το ακόλουθο:

«Δίνω τον λόγο της τιμής μου και υπόσχομαι ότι θα σέβομαι το σχολείο, τους δασκάλους και τους συμμαθητές μου, θα φέρομαι ιπποτικά σε όλους και ιδιαίτερα στους πιο αδύναμους, δεν θα επιτεθώ ποτέ σε αδύναμο αλλά θα τον υπερασπίσω από επιθέσεις. Θα θεωρώ σωστή μόνο την άμιλλα για τη διάκριση στη μάθηση, στον αθλητισμό, την καλή συμπεριφορά και τα καλά έργα. Δεν θα κάνω ποτέ στον άλλον ό,τι δεν θέλω να κάνουν σε μένα. Και θα θεωρώ ντροπή κάθε παράβαση αυτής της υπόσχεσης που ελεύθερα δίνω σήμερα».

Μια τέτοια δέσμευση του υποκειμένου που δίνει τον λόγο του μπορεί να έχει καταλυτικές συνέπειες στην ψυχική του συγκρότηση, ιδιαίτερα αν συνοδευτεί σε βάθος χρόνου από δουλειά των ενηλίκων με το παιδί πάνω σ’ αυτή τη βάση.

Προφανώς, η ιδέα δεν είναι να γίνει «κατήχηση» κανενός: Αν κάποιος δεν θέλει, δεν το συνάπτει.

Ωστόσο, υπενθυμίζω στους ανησυχούντες ότι η εγγραφή του παιδιού στο σχολείο ήδη ισοδυναμεί με σύναψη συμβολαίου (τιμής, μεταξύ των άλλων): Η οικογένεια εμπιστεύεται το παιδί της στους παιδαγωγούς και αναλαμβάνει την υποχρέωση να συνεργάζεται με το σχολείο και να υποστηρίζει την παιδαγωγική προσπάθειά του.

Το προτεινόμενο Συμβόλαιο Τιμής, λαμβάνοντας υπόψη την απαξίωση της παράστασης της παιδείας και τον εκτροχιασμό κάποιων συμπεριφορών (π.χ. βία, bullying, επιθετικότητα…), διατυπώνει ρητά μια κοινή πλατφόρμα, μια δέσμη αρχών και ιδεών, ώστε σχολείο, οικογένεια και κοινωνία να εναρμονίζονται σε μια κοινή βάση.

Αυτές οι κοινές κατευθύνσεις επιτρέπουν την αναχαίτιση τέτοιων συμπεριφορών και επιχειρούν να αναστηλώσουν την κοινωνική εικόνα και ψυχική επένδυση του σχολείου.

Σ’ αυτή τη στόχευση υποβοηθούνται και από τον Κώδικα Δημοκρατικού Ανθρωπισμού, του οποίου οι δύο πρώτες θέσεις είναι:

1. Το παιδί καθενός είναι μοναδικό και ξεχωριστό για τον ίδιο. Ωστόσο, είναι ένα παιδί ανθρώπων όπως κάθε παιδί ανθρώπων: διαφορετικό αλλά ίσο με τα άλλα, και όχι πριγκίπισσα ή βασιλόπουλο.

2. Στο σχολείο (ο όρος περιλαμβάνει και την προσχολική αγωγή) πηγαίνουμε επειδή το σχολείο είναι σαν δεύτερο σπίτι μας.

Εκεί συναντάμε πολλά άλλα παιδιά και μαθαίνουμε να ζούμε μαζί και να κάνουμε πράγματα μαζί που είναι ευχάριστα και χρήσιμα για όλους και δεν ενοχλούν κανέναν.

Κάποιος είδε σ’ αυτόν τον κώδικα ότι απαγορεύονται οι λέξεις από «π» και «β». Εμφανώς, μια τέτοια ανάγνωση μιλά για την προκατάληψη και/ή σκοπιμότητα εκείνου που είδε τέτοιες ανύπαρκτες απαγορεύσεις, άσχετες με το πνεύμα και το γράμμα της πρότασης.

Η αλήθεια είναι άλλη: Αυτό που συνιστάται (και πέραν της σύστασης, ουδέν) στους γονείς και σε κάθε εμπλεκόμενο στην ανατροφή του παιδιού είναι να μην τροφοδοτούν το παιδί με φαντασιώσεις παντοδυναμίας, εγωκεντρικές συμπεριφορές και καταφρονητικές στάσεις απέναντι στ’ άλλα παιδιά (αυτό δηλούν εδώ οι όροι «πριγκίπισσα» και «βασιλόπουλο»).

Διαφωνεί κανείς με κάτι τέτοιο; Πιθανόν, ναι.

Είναι ο αρθρογράφος του TVXS, που συντρίβει τους κακούς του Φίλη ισχυριζόμενος ότι απαγόρευση των λέξεων «πριγκίπισσα» και «βασιλόπουλο» ισοδυναμεί με απαγόρευση, παραδείγματος χάριν, της ταινίας «Ο βασιλιάς των λιονταριών».

Αν έκανε, ωστόσο, τον κόπο να διαβάσει τα κείμενα με τις προτάσεις (ή αν τα διάβαζε απροκατάληπτα), θα έβλεπε ότι η ταινία αυτή αναφέρεται ως παραδειγματική επιλογή για την παιδαγωγική υποστήριξη των παιδιών (και μάλιστα των προσφύγων και μεταναστών).

Ο ίδιος, μάλιστα, θεωρεί τις προτάσεις «ηθική διαπαιδαγώγηση» χουντικής έμπνευσης.

Αφήνοντας στην άκρη ως ανάξιο σχολιασμού το εμπνευσμένο «κατήχηση γονέων έκανε μόνον το μεταξικό και το απριλιανό καθεστώς της χούντας», αναρωτιέμαι απλώς το εξής: Για να μην είμαστε χουντοπρεπείς (πες το: φασίστες!), πρέπει να αποκλείσουμε τον μολυσμένο (όντως) όρο «ηθική διαπαιδαγώγηση».

Αυτό σημαίνει ότι το παιδί δεν χρειάζεται ούτε διαπαιδαγώγηση ούτε ηθική συγκρότηση;

Ο τωρινός Διάλογος για την Παιδεία έγινε στη σκιά πλήθους προηγούμενων, αποτυχημένων τέτοιων διαλόγων.

Στο πλαίσιό του, δεκάδες άνθρωποι με γνώση και αγάπη για την Παιδεία εργάστηκαν με πάθος (και αφιλοκερδώς, για όσους σκεφτούν πονηρά), σύστημα και πνεύμα συνεργασίας για ένα έργο με εξαιρετικά υψηλές τεχνικές απαιτήσεις.

Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που μετείχε και ψυχίατρος-ψυχαναλυτής: Για ν’ αποφευχθούν αυτοσχεδιασμοί σε θέματα με μεγάλες τεχνικές δυσκολίες, όπως η αναβάθμιση του λόγου, της παράστασης και της ψυχικής επένδυσης της Παιδείας.

Επειτα από πέντε μήνες σκληρής και πολύπλοκης εργασίας, παρέδωσαν ένα πόρισμα δεκάδων σελίδων, με αναλύσεις και προτάσεις.

Συμπέρασμα: Οταν ένα τέτοιο έργο αντιμετωπίζεται με φιλοσοφία μονταζιέρας και με τα εργαλεία του ράδιο αρβύλα, το αποτέλεσμα είναι αναμενόμενο: αστείο.

*Ο Νίκος Σιδέρης είναι Ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας. Μέλος της Επιτροπής Διαλόγου για την Παιδεία, λειτούργησε ως συντονιστής της υποεπιτροπής με θέμα «Δομικές και συγκυριακές διαστάσεις της εκπαιδευτικής εμπειρίας».

**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών», την Πέμπτη 2 Ιουνίου 2016.