πρωσυνατ-για-τελικό-πεσδα-αττικής-μια-123778

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ | 24.02.2016 | 10:21

ΠΡΩΣΥΝΑΤ για τελικό ΠΕΣΔΑ Αττικής: Μια ακόμη χαμένη ευκαιρία

Ασκώντας σκληρή κριτική και με εμφανή απογοήτευση από τις εξελίξεις, η Πρωτοβουλία Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμματων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ), σχολιάζει την έγκριση του τελικού σχεδίου του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής.

«Πάνω από τέσσερις μήνες, από την έγκριση του αρχικού σχεδίου ΠΕΣΔΑ στο περιφερειακό συμβούλιο (8/10/2015), πέρασαν, δυστυχώς, ανεκμετάλλευτοι», λέει η ΠΡΩΣΥΝΑΤ, συμπληρώνοντας: «Η γενικευμένη κριτική που έγινε στο αρχικό σχέδιο δεν είχε ουσιαστικό αντίκρισμα, αφού και το νέο σχέδιο κουβαλά τις βασικές παθογένειες του πρώτου:
• Αντί ο ΠΕΣΔΑ να αξιολογήσει ουσιαστικά και να δώσει ώθηση στα τοπικά σχέδια διαχείρισης των δήμων, «εγκλωβίζεται» από αυτά και «υποτάσσεται» στην ατολμία τους. Αφήνει, ιδιαίτερα, στο απυρόβλητο δήμους σαν αυτούς της Αθήνας και του Πειραιά, που «λάμπουν» με την απουσία τους, ενώ θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της υφιστάμενης κατάστασης.
• Σε πείσμα των διακηρύξεων για αποκεντρωμένη διαχείριση, με δημόσιο χαρακτήρα, συντηρεί το συγκεντρωτισμό του παλιού συστήματος, που συνοδεύεται με εκχωρήσεις του μεγαλύτερου μέρους των δραστηριοτήτων του ΕΔΣΝΑ σε εργολάβους.
• Αφήνει ανέγγιχτο το σαθρό οικοδόμημα της ανακύκλωσης, που στηρίζεται στα λεγόμενα «συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης». Την ίδια στιγμή, υποβαθμίζει πλήρως τη σημασία των δημοτικών υποδομών ανακύκλωσης, επιφυλάσσοντας στους δήμους τον «πατροπαράδοτο» ρόλο της συλλογής και της μεταφοράς.
• Η προδιαλογή των οργανικών και οι μονάδες κομποστοποίησης οδηγούνται σε προδιαγεγραμμένη αποτυχία, ανοίγοντας το δρόμο σε πρακτικές καύσης.
• Οι μονάδες επεξεργασίας των υπολειμματικών σύμμεικτων, παρά μια δειλή προσπάθεια που γίνεται, εξακολουθούν να ταλανίζονται από την αοριστία και την απροσδιοριστία, κάτι που συμβαίνει και με τους αναγκαίους νέους ΧΥΤΥ, των οποίων ο αριθμός, η δυναμικότητα και η χωροθέτηση παραπέμπονται στο αόριστο μέλλον.
• Διαιωνίζεται η λειτουργία της εγκατάστασης της Φυλής, ανάμεσά τους και του ΧΥΤΑ. Κι ας ξέρουν όλοι/ες ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα έχει επέλθει ο πλήρης κορεσμός.
• Προκύπτουν μεγάλα ερωτηματικά, ως προς τη δυνατότητα χρηματοδότησης των δημοτικών υποδομών ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.

»Με αυτά τα δεδομένα, δικαιούμαστε να υποστηρίζουμε ότι μια ακόμη ευκαιρία για την εναρμόνιση του ΠΕΣΔΑ Αττικής με το νέο εθνικό σχέδιο (ΕΣΔΑ) πήγε χαμένη. Έχουμε, συνεπώς, μπροστά μας μια ακόμη κρίσιμη μάχη για αναστροφή κατεύθυνσης του ΠΕΣΔΑ. Τουλάχιστον, μέχρι να ξανασυζητηθεί στο περιφερειακό συμβούλιο και να καταλήξει η στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, που θα σημάνει και την ολοκλήρωση της σχετικής διαδικασίας».

Θέλοντας να συμβάλλει σε αυτήν την προσπάθεια, η ΠΡΩΣΥΝΑΤ δημοσιοποιεί αναλυτικό σχολιασμό της τελικής εκδοχής του ΠΕΣΔΑ.

Ολόκληρο το κείμενο, είναι το εξής:

Η αρχική εκδοχή του ΠΕΣΔΑ Αττικής, που εγκρίθηκε από το περιφερειακό συμβούλιο στις 8/10/2015, αντιμετώπισε μια γενικευμένη κριτική, κυρίως από την πλευρά όσων υποστηρίζουν τη λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με δημόσιο χαρακτήρα και με έμφαση στην προδιαλογή των υλικών. Αντίθετα, οι υποστηρικτές του παλιού, συγκεντρωτικού και φιλοεργολαβικού μοντέλου, έδωσαν είτε την υποστήριξή τους, είτε την ανοχή τους, συνοδεύοντάς την με τις απαραίτητες δόσεις χλευασμού προς τη διοίκηση της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ.

Το γεγονός αυτό, ανάγκασε την πλειοψηφία του περιφερειακού συμβουλίου να δεσμευτεί ότι θα προχωρήσει σε «εξειδίκευση των προβλέψεων που αφορούν στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας σύμμεικτων ΑΣΑ, ως προς τον αριθμό, δυναμικότητα και χωροθέτηση των νέων μονάδων, εντός μηνός από την έγκριση του ΠΕΣΔΑ» (δηλαδή, μέχρι 8/11/2015) και σε «οριστική ένταξη των δημοτικών τοπικών σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων, μετά από την προβλεπόμενη διαδικασία του σημείου 5.3 του παρόντος, εντός δύο μηνών από την έγκριση του ΠΕΣΔΑ» (δηλαδή, μέχρι 8/12/2015). Μεσολάβησαν δυο αναβολές -η πρώτη μέχρι 31/12/2015 και η δεύτερη μέχρι τέλος Γενάρη του 2016- για να καταλήξουμε στην τελική, υποτίθεται εξειδικευμένη, εκδοχή του ΠΕΣΔΑ Αττικής.

Στο μεταξύ, ο ΕΔΣΝΑ πήρε δύο κρίσιμες αποφάσεις, που συνδέονται άμεσα με το νέο ΠΕΣΔΑ: αφενός, προχώρησε στην απευθείας ανάθεση του ΕΜΑΚ Φυλής, στο ίδιο ανάδοχο σχήμα και για τρία χρόνια και, αφετέρου, στην εκμίσθωση του αποτεφρωτήρα υγειονομικών αποβλήτων της Φυλής, για τρία συν τρία χρόνια. Προδιέγραψε, δηλαδή, τη συνέχιση της λειτουργίας του συνόλου της εγκατάστασης της Φυλής, τουλάχιστον μέχρι το 2021, αν πάρουμε υπόψη ότι προβλέπεται και η συνέχιση της λειτουργίας του ΧΥΤΑ, για απροσδιόριστο διάστημα (… μετά θα κλείσει). Και γι αυτές τους τις αποφάσεις, η περιφέρεια Αττικής και ο ΕΔΣΝΑ θεωρούν ότι μπορούν να … καμαρώνουν, επικαλούμενοι οικονομικά οφέλη που δεν τεκμηριώνονται, ενώ, προς το παρόν, δε δημοσιοποιούν τις σχετικές συμβάσεις. Αναπάντητες παραμένουν και οι καταγγελίες μας για την κατασκευή νέας μονάδας επεξεργασίας σύμμεικτων και για τη σχεδιαζόμενη κατασκευή μονάδας καύσης στη Φυλή. Επιπρόσθετα, έχει διαφανεί η σαφής πρόθεση της ΕΕ να χρηματοδοτήσει μόνο μεγάλα περιφερειακά ή διαδημοτικά έργα.

Η κριτική στο αρχικό σχέδιο

Είναι σκόπιμο να θυμίσουμε το τι καταλόγιζε στην αρχική εκδοχή του ΠΕΣΔΑ, αυτή που εγκρίθηκε στις 8/10/2015, η ΠΡΩΣΥΝΑΤ:

Το σχέδιο της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, που έχει τεθεί σε διαβούλευση, με όρους τεχνικούς και επιστημονικούς δεν είναι καν σχέδιο. Είναι έκθεση ιδεών και, μάλιστα, κακών ιδεών σε πολλά ζητήματα. Παρά την αναγκαστική προσαρμογή με βασικούς στόχους του ΕΣΔΑ (προδιαλογή υλικών, μείωση της δυναμικότητας των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων), στηρίζεται σε αντιλήψεις βγαλμένες από τη «ναφθαλίνη», τις αντιλήψεις, δηλαδή, που καθορίζουν και το υφιστάμενο συγκεντρωτικό καθεστώς διαχείρισης και οδηγούν στην αναπαραγωγή του. Η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται σαν θεσμός μειωμένης ευθύνης και δυνατοτήτων. Δεν αξιολογούνται και δεν ενσωματώνονται κι αυτές οι λίγες θετικές προβλέψεις των ΤΣΔ. Η ανακύκλωση θα συνεχίσει να λειτουργεί με τα γνωστά και απαξιωμένα ιδιωτικά «συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης» (ΣΕΔ). Όλα τα βασικά ρεύματα αποβλήτων, ακόμη και των προδιαλεγμένων, προβλέπεται να οδηγούνται σε κεντρικές μονάδες διαχείρισης. Συνεχίζεται η λογική των ΣΜΑ. Ξαναμπαίνουν, άκριτα, στο τραπέζι οι χωροθετήσεις του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ, ενώ δεν υπάρχει η παραμικρή πρόβλεψη για τις νέες υποδομές που χρειάζονται. Συντηρείται στο διηνεκές η εγκατάσταση της Φυλής και προδιαγράφεται η επέκτασή της. Αποκρύπτεται το τι σχεδιάζεται στο Γραμματικό.

Προβληματικό αποδεικνύεται και το περιεχόμενο των περισσότερων τοπικών σχεδίων διαχείρισης. Περιορίζονται σε επιδερμικές και περιφερειακές δραστηριότητες και σε πολύ λίγες περιπτώσεις κάνουν λόγο για δημοτικές ή διαδημοτικές υποδομές υποδοχής και διαχείρισης των ανακυκλώσιμων υλικών και των προδιαλεγμένων οργανικών. Και προφανώς κουβέντα δε γίνεται για την τύχη των υπολειμματικών σύμμεικτων και για τη διάθεση του υπολείμματος.

Με αυτά τα δεδομένα, η υπερψήφιση του σχεδίου αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, με τη μορφή που έχει σήμερα, από το περιφερειακό συμβούλιο Αττικής θα σημάνει μια σοβαρή οπισθοχώρηση και θα βάλει σε κίνδυνο τα θετικά βήματα που έγιναν με την έγκριση του νέου εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ), ακόμη και με αυτήν την πρωτόλεια προσπάθεια εκπόνησης, για πρώτη φορά, τοπικών σχεδίων διαχείρισης από τους δήμους της Αττικής. Επιπλέον, οι στρεβλώσεις και τα τεράστια κενά που έχει, μέσα στο συνεχιζόμενο μνημονιακό περιβάλλον, δημιουργούν προϋποθέσεις να επανέλθουν τα φιλοεργολαβικά σχέδια του πρόσφατου παρελθόντος, με την ίδια ή παραπλήσια μορφή.

Τι περιμέναμε από τη νέα εκδοχή του ΠΕΣΔΑ

Με βάση την παραπάνω κριτική, είχαμε τη εύλογη απαίτηση ο νέος, εξειδικευμένος ΠΕΣΔΑ να αναιρεί τις (πολλές) προβληματικές πτυχές του αρχικού και, ειδικότερα:

Να περιλαμβάνει ένα γενναίο αναπροσανατολισμό κατεύθυνσης, υιοθετώντας στην πράξη τη λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην προδιαλογή των υλικών. Όπως, άλλωστε, το απαιτεί και το νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ).
Να απαγκιστρωθεί από τη λογική των κεντρικών βασικών υποδομών, μεγάλου μεγέθους, ενισχύοντας την ανάπτυξη δημοτικών υποδομών ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, τη δημιουργία συγκεκριμένων διαχειριστικών ενοτήτων για την υποδοχή και ήπια επεξεργασία των υπολειμματικών σύμμεικτων και την άμεση εύρεση νέων χώρων ασφαλούς τελικής διάθεσης (ΧΥΤΥ).
Στο πλαίσιο αυτό, να δρομολογήσει, άμεσα, το οριστικό κλείσιμο της εγκατάστασης της Φυλής, επιτρέποντας μόνο δραστηριότητες που συνδέονται με την περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής.
Να κάνει μια ουσιαστική αξιολόγηση και σύνθεση των τοπικών σχεδίων διαχείρισης των δήμων, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν την ατολμία και την επιφανειακότητα που χαρακτηρίζει τα περισσότερα από αυτά τα σχέδια.
Να συμβάλλει στο άμεσο ξεκίνημα της αναγκαίας, όσο τίποτα άλλο, ριζικής αναδιάρθρωσης του συστήματος ανακύκλωσης.
Να περιγράψει και να τεκμηριώσει με συγκεκριμένο τρόπο τις αναγκαίες περιφερειακές υποδομές διαχείρισης και, κυρίως, τους νέους ΧΥΤΥ. Επίσης, να ενσωματώσει τις βασικές διαδημοτικές υποδομές, κυρίως αυτές της επεξεργασίας των υπολειμματικών σύμμεικτων και της κομποστοποίησης, που θα έπρεπε να έχουν συναποφασίσει οι εμπλεκόμενοι δήμοι. Σε αυτή τη βάση, να συμπεριλάβει το πραγματικό κόστος του σχεδίου και τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης των αποκεντρωμένων υποδομών και όχι μόνο των κεντρικών.
Να μιλήσει συγκεκριμένα για τις προϋποθέσεις και τις κανονιστικές ρυθμίσεις, που θα επιτρέψουν στους δήμους να εφαρμόσουν τα τοπικά σχέδια.

Τα νέα στοιχεία στον ΠΕΣΔΑ Αττικής

Το κείμενο της νέας εκδοχής του ΠΕΣΔΑ είναι ακριβές αντίγραφο του κειμένου της αρχικής εκδοχής. Εκτός από λίγα σημεία, στα οποία επιχειρείται η αποτίμηση των ΤΣΔ των δήμων και η συγκεκριμενοποίηση κάποιων βασικών υποδομών. Πιο συγκεκριμένα:

Στο κεφάλαιο 4.3 γίνεται μια στοιχειώδης απαρίθμηση βασικών χαρακτηριστικών των ΤΣΔ που έχουν εκπονηθεί και κατατεθεί. Αυτή απέχει πάρα πολύ από μια ουσιαστική αξιολόγησή τους -και ως προς τη συμβατότητά τους με το νέο ΕΣΔΑ-, πολύ δε περισσότερο από τη σύνθεση και την ένταξή τους στο νέο ΠΕΣΔΑ.

Στο κεφάλαιο 5.3.3 αναφέρεται ότι θα γίνει «Μετατροπή της μιας εκ των τριών γραμμών επεξεργασίας οργανικών του ΕΜΑΚ σε γραμμή επεξεργασίας βιοαποβλήτων από ΔσΠ, δυναμικότητας ~100.000 tn/ετησίως». Γίνεται, επίσης, λόγος για δύο μονάδες επεξεργασίας προδιαλεγμένων οργανικών, μαζί με γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα: «Μία μονάδα στο δήμο Μεγαρέων, δυναμικότητας 10.000 tn ετησίως (με δυνατότητα επέκτασης) και μία μονάδα στην Βόρειο-ανατολική Αττική, δυναμικότητας 20.000 tn ετησίως, που προσδιορίζεται στην ΟΕΔΑ Β.Α. Αττικής ως τμήμα της αντίστοιχης ΜΕΑ. Σε δεύτερη φάση αναπτύσσεται το πλήρες δίκτυο μονάδων επεξεργασίας για την από κοινού εξυπηρέτηση των αναγκών όμορων Δήμων ή ομάδας Δήμων μετά από επεξεργασία των διαπιστωθέντων(!) αναγκών και των προταθέντων(!) μονάδων από τα ΤΣΔ, σε εξειδικευμένες προς τούτο εγκαταστάσεις ή σε λειτουργική συνάφεια με τις προβλεπόμενες Μονάδες Επεξεργασίας Σύμμεικτων Απορριμμάτων».

Στο ίδιο κεφάλαιο περιγράφεται η επανενεργοποίηση της συλλογής προδιαλεγμένου έντυπου χαρτιού από τον ΕΔΣΝΑ, αυτήν τη φορά από στοχευμένους παραγωγούς.

Στο κεφάλαιο 5.4 γίνεται μια δειλή προσπάθεια να περιγραφούν οι αναγκαίες μονάδες επεξεργασίας υπολειμματικών σύμμεικτων, συνολικής δυναμικότητας 900.000 τόνων/έτος. Πιο συγκεκριμένα:

Η υφιστάμενη ΕΜΑΚ Φυλής, με επέκταση της δυναμικότητάς της, ώστε να υποδέχεται 250.000 τόνους/έτος σύμμεικτα και 100.000 τόνους/έτος προδιαλεγμένα οργανικά.
Μία ή δύο μονάδες στην περιοχή της περιφερειακής ενότητας κεντρικού τομέα Αθήνας, συνολικής δυναμικότητας έως 260.000 τόνων/έτος. Οι μονάδες θα χωροθετηθούν κατά προτεραιότητα σε ήδη αδειοδοτημένους χώρους για την κατασκευή κεντρικών ΣΜΑ (υποθέτουμε στον Ελαιώνα και στο πρώην εργοτάξιο της Αττικής οδού).
Μία μονάδα στην περιοχή της περιφερειακής ενότητας Πειραιά, δυναμικότητας έως 180.000 τόνων/έτος. Η μονάδα θα χωροθετηθεί κατά προτεραιότητα σε ήδη αδειοδοτημένο χώρο για την κατασκευή κεντρικού ΣΜΑ (υποθέτουμε στο Σχιστό).
Μία μονάδα στην νότια Αττική, δυναμικότητας έως 150.000 τόνων/έτος.
Μία μονάδα στην Βόρειο-ανατολική Αττική, δυναμικότητας έως 60.000 τόνων/έτος, που προσδιορίζεται στην ΟΕΔΑ Β.Α. Αττικής (δηλαδή στο Γραμματικό, στο χώρο όπου κατασκευάζεται ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ).

Στο κεφάλαιο 5.4, επίσης, επαναλαμβάνεται η ίδια θέση για τους ΧΥΤΥ, δηλαδή:

Κάλυψη των βραχυπρόθεσμων αναγκών από το ΧΥΤ Φυλής ή/και αξιοποίηση θέσεων που έχει ήδη εγκριθεί η καταλληλότητα τους ως ΧΥΤΥ με το ν. 3164/2003 (πρακτικά, το ΧΥΤΑ Γραμματικού, αφού δεν υπάρχει άλλος έτοιμος χώρος ταφής).
Η δημιουργία δικτύου νέων χώρων διάθεσης υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), για την κάλυψη των μεσο-μακροπρόθεσμων αναγκών (20ετίας) παραπέμπεται στο αόριστο μέλλον. Το δίκτυο των νέων ΧΥΤΥ σχεδιάζεται ανεξάρτητα από τη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας συμμείκτων. Για την οριστική χωροθέτηση ιεραρχούνται ως προς τα κριτήρια καταλληλότητας, κατά προτεραιότητα, τα εξοφλημένα ανενεργά λατομεία – μεταλλεία που έχουν καταγραφεί από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ-2013) και επιλέγονται τα καταλληλότερα εξ αυτών, που αθροιστικά αντιπροσωπεύουν χωρητικότητα υποδοχής υλικών 12 εκ. m³. Διευκρινίζεται ότι η μελέτη ιεράρχησης της καταλληλότητας των χώρων δεν αφορά μόνο στα αστικά απόβλητα, αλλά και στα βιομηχανικά (επικίνδυνα και μη) απόβλητα και στα ΑΕΚΚ.

Στο κεφάλαιο 13 παρατίθεται μια πρόχειρη και ατεκμηρίωτη εκτίμηση κόστους υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ, το οποίο εξαιρουμένων των δράσεων των ΣΕΔ, προϋπολογίζεται σε 408.000.000 € και αναλύεται στις βασικές του δράσεις ως ακολούθως:

Μονάδες ανάκτησης υπολειπόμενων συμμείκτων 150.000.000
Κεντρικές Μονάδες Κομποστοποίησης Βιοαποβλήτων 90.000.000
Δίκτυο διάθεσης υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.) 50.000.000
Δίκτυο Σταθμών Μεταφόρτωσης Αποβλήτων (ΣΜΑ) 5.000.000
Δημιουργία «Πράσινων Σημείων» και Δικτύωσή τους 60.000.000
Μονάδες δημοτικής κομποστοποίησης 3.000.000
Ανάπτυξη Συστημάτων χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων 40.000.000
Οργάνωση δικτύων οικιακής κομποστοποίησης 1.000.000
Δίκτυο συλλογής έντυπου χαρτιού 3.000.000
Δράσεις ευαισθητοποίησης και δημοσιότητας 4.000.000
Τεχνική υποστήριξη 2.000.000

Ο ακριβής προσδιορισμός του κόστους υλοποίησης των δράσεων του ΠΕΣΔΑ θα εκτιμηθεί με ασφάλεια με την ολοκλήρωση και έγκριση των μελετών σχεδιασμού των απαραίτητων υποδομών.

Αυτές είναι όλες κι όλες οι αλλαγές στο αρχικό κείμενο της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής, που, υποτίθεται ότι, ενσωματώνουν όλο τον πλούτο των προτάσεων και παρατηρήσεων, οι οποίες κατατέθηκαν σε όλη τη μακρά διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης και αντιπαράθεσης (!!!).

Tags: