Εμβόλια mRNA: Από την Covid-19 στον καρκίνο

Τα εμβόλια αγγελιαφόρου RNA (mRNA) που χρησιμοποιήθηκαν για την ανοσοποίηση έναντι της Covid-19 και τα οποία εξασφάλισαν στους ερευνητές Katalin Karikó (Ουγγαρία) και Drew Weissman (Ηνωμένες Πολιτείες) το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής τη Δευτέρα σηματοδότησαν το αποκορύφωμα μιας θεραπευτικής επανάστασης. Μια επανάσταση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και κατά του AIDS και ορισμένων τύπων καρκίνου, μετά από δεκαετίες έρευνας και διάφορα εμπόδια.

Πώς λειτουργούν τα mRNA εμβόλια;

Το mRNA είναι ένα βασικό μόριο για τη λειτουργία όλων των ειδών των κυττάρων. Πιο συγκεκριμένα, το αγγελιοφόρο RNA είναι ένα προσωρινό αντίγραφο ενός μικρού τμήματος DNA (γονιδίου). Τα μόρια mRNA χρησιμοποιούνται μέσα στο κύτταρο για την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών.

Στην περίπτωση των εμβολίων mRNA , αγγελιοφόρα RNA των ιών δημιουργούνται τεχνητά στο εργαστήριο και εισάγονται στον οργανισμό. Στη συνέχεια τα mRNA προσλαμβάνονται από τα κύτταρά μας και προκαλούν την παραγωγή πρωτεϊνών του ιού, τα «αντιγόνα». Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει αυτά τα αντιγόνα και παράγει αντισώματα έναντι του ιού, που θα καταπολεμήσουν τον πραγματικό ιό σε περίπτωση που αυτός μολύνει στο μέλλον τον οργανισμό.

Ένα κλασικό εμβόλιο επιδιώκει επίσης να εξοικειώσει τον οργανισμό με έναν ιό (ή άλλους μολυσματικούς παράγοντες), αλλά το κάνει εισάγοντας απευθείας τον ιό στο σώμα, σε εξασθενημένη ή ανενεργή μορφή.

Μέχρι στιγμής, η κύρια εφαρμογή των mRNA εμβολίων ήταν ο εμβολιασμός κατά της Covid-19, με δύο γνωστές κατασκευάστριες εταιρείες: την Pfizer/BioNTech και την Moderna.

Τα κύρια στάδια της νέας μεθόδου

Η πρώτη σημαντική ανακάλυψη, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ήταν η χρήση του αγγελιαφόρου RNA για να κάνει τα μεμονωμένα κύτταρα σε δοκιμαστικούς σωλήνες να παράγουν πρωτεΐνες.

Μια δεκαετία αργότερα, οι επιστήμονες κατάφεραν να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσματα σε ποντίκια, αλλά το αγγελιοφόρο RNA είχε ακόμα δύο σημαντικά μειονεκτήματα ως ιατρικό εργαλείο. Πρώτον, τα κύτταρα των πειραματοζώων αντέδρασαν στο συνθετικό αγγελιοφόρο RNA, προκαλώντας μια επικίνδυνη ανοσαπόκριση. Επιπλέον, τα μόρια αγγελιαφόρου RNA είναι ευάλωτα, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πρόσληψή τους από τον οργανισμό χωρίς να αποικοδομηθούν.

Το 2005, οι Kariko και Weissman, από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, δημοσίευσαν μια καινοτόμο μελέτη που δείχνει ότι ένα περίβλημα λιπιδίων ή μορίων λίπους θα μπορούσε να μεταφέρει αγγελιοφόρο RNA με ασφάλεια και χωρίς αρνητικές επιπτώσεις. Η έρευνα προκάλεσε αναταραχή στη φαρμακευτική κοινότητα ενώ νεοφυείς επιχειρήσεις αφιερωμένες σε θεραπείες με αγγελιοφόρο RNA άρχισαν να εμφανίζονται σε όλο τον κόσμο.

Άλλες εφαρμογές

Η επιστημονική κοινότητα εργάζεται για την ανάπτυξη εμβολίων αγγελιαφόρου RNA για ασθένειες όπως η γρίπη, η λύσσα και ο ιός Ζίκα, καθώς και για εκείνες για τις οποίες δεν υπήρχε εμβόλιο μέχρι τώρα, όπως η ελονοσία και το ΑIDS.

Οι ερευνητές έχουν αρχίσει επίσης να δοκιμάζουν εξατομικευμένες θεραπείες σε ασθενείς με καρκίνο, χρησιμοποιώντας δείγματα των πρωτεϊνών που υπάρχουν στους όγκους τους για να δημιουργήσουν εξειδικευμένο αγγελιοφόρο RNA. Αυτό κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτίθεται σε συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα. «Η τεχνολογία αγγελιαφόρου RNA είναι ευέλικτη», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Νόρμπερτ Πάρντι, βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. «Για οποιαδήποτε πρωτεΐνη μπορεί να συντεθεί το αντίστοιχο αγγελιοφόρο RNA, επομένως υπάρχουν πολλές πιθανές εφαρμογές».

Πηγή: AFP