ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ | 17.08.2012 | 13:45

Βόλος: Εκθετήριο Αγροτικών Προϊόντων

Η αγροτική ιστορία αλλά και ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής ελαιολάδου, κρασιού και τσίπουρου «ζωντανεύουν» στο χώρο της λιθόκτιστης οικίας Χατζηγιάννη και του υδροκίνητου ελαιοτριβείου Χατζηγιάννη στο Κατηχώρι του Βόλου, μέσα από αντικείμενα, φωτογραφίες, κειμήλια, όργανα κτλ.

Η οικία Χατζηγιάννη

Η λιθόκτιστη οικία – µετά την αποπεράτωση των εργασιών επισκευής της και τη διαµόρφωση των εσωτερικών της χώρων – µετατρέπεται σε εκθετήριο αντικειµένων και φωτογραφιών σχετικών µε την τοπική αγροτική ιστορία και οικονοµία και την ανάπτυξη της οικοτεχνίας. Χάρη στις δωρεές των ντόπιων οικογενειών, κειµήλια και τεκµήρια αγροτικών δραστηριοτήτων αποκαλύπτουν µε µοναδικό τρόπο όψεις της ζωής µιας άλλης εποχής,

Περνώντας το κατώφλι του σπιτιού, µετά από µια σύντοµη αναφορά στην ιστορία του Κατηχωρίου και τη «δράση» της oικογένειας Χατζηγιάννη, η έκθεση αναδεικνύει τη διαχρονική αξία και σηµασία δύο ακόµα και σήµερα βασικών προϊόντων της τοπικής οικονοµίας: του περίφηµου Κατηχωρήτικου κρασιού και του τσίπουρου. Αλέτρια, γεωργικά εργαλεία, άµβυκες, νταµιτζάνες, αρκάδες, φιάλες & µετρητές γράδων συνθέτουν την εικόνα µιας µακραίωνης παράδοσης στην παραγωγή δυνατού κρασιού και γυαλιστερού τσίπουρου. Παρουσιάζονται εργαλεία, αντικείµενα & φωτογραφίες σχετικά µε την παραγωγή και διακίνηση των φηµισµένων προϊόντων αλλά και σχετικά µε άλλα παραδοσιακά επαγγέλµατα και χειρονακτικές αγροτικές εργασίες.

Θέση ανάµεσα στα εκθέµατα κατέχουν και αντικείµενα από το ιδιωτικό χηµείο στο Βόλο του αείµνηστου ∆ηµήτρη Ψυχούλη, που είχαν παραχωρηθεί από τους οικείους του στο ∆ηµοτικό Κέντρο Ιστορίας και συνδέονται άµεσα µε τον ποιοτικό έλεγχο του κρασιού και του τσίπουρου των πηλιορειτών παραγωγών. Επίσης, µέσα από τις φωτογραφικές αποτυπώσεις πανηγυριών, καφενείων και γλεντιών δίνεται έµφαση στην κυρίαρχη θέση του κρασιού και του τσίπουρου µέσα στον καθηµερινό βίο των Κατηχωριτών αλλά και στις µεγάλες χαρές και βουβές λύπες. Επιπλέον, η έκθεση παλαιών οικογενειακών φωτογραφιών, ραπτοµηχανών & αντικειµένων οικοτεχνίας αποσκοπεί στην πληρέστερη παρουσίαση των οικονοµικών και κοινωνικών συνθηκών της περιοχής του Κατηχωρίου στις αρχές του 20ου αιώνα.

Στόχος της λειτουργίας του εκθετηρίου αγροτικής οικονοµίας και του διπλανού παραδοσιακού ελαιοτριβείου είναι η δηµιουργία ενός πολιτιστικού χώρου στην καρδιά ενός πηλιορείτικου χωριού όπου ο επισκέπτης γίνεται κοινωνός του τρόπου της καθηµερινής ζωής και γνωρίζει καλύτερα ένα µέρος της νεότερης ιστορίας του τόπου. Έτσι, η παλιά αυλή ξαναγίνεται χώρος ανθρωπίνων δράσεων και µεταµορφώνεται σε τόπο συλλογικής µνήµης.

Το Παραδοσιακό Ελαιοτριβείο «Χατζηγιάννη»

Το ελαιοτριβείο – η παλιά γαλιάγρια – και η διώροφη οικία της οικογένειας Χατζηγιάννη που βρίσκονται στο χωριό Κατηχώρι, αγοράσθηκαν από τον Κωνσταντίνο Χατζηγιάννη το 1905. Σύµφωνα µε την µαρτυρία της κόρης του Ελένης Χατζηγιάννη – Κατεργάρη – το ελαιοτριβείο δούλευε ασταµάτητα, ως το 1944 όταν οι Γερµανοί κατακτητές το έκαψαν µαζί µε άλλα σπίτια κι αποθήκες της Άνω Συνοικίας το χωριού. Χάρη στις ελπίδες που γέννησε η Απελευθέρωση και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, η ‘γαλιάγρια’ ηλεκτροδοτήθηκε και µε κάποιες προσθήκες κι αλλαγές ξαναδούλεψε έως το 1976.

Η Ελένη µεγάλωσε µέσα στην έντονη µυρωδιά του ελαιοπολτού, τους ατµούς από τα καζάνια και τον ήχο της ροδάνας που γύριζε µε τη δύναµη του νερού – του ‘λευκού χρυσού’, όπως έλεγε. Θυµόταν µε νοσταλγία χωρατά και ιστορίες των ανθρώπων µιας άλλης εποχής που από τα λιοστάσια µετά το µάζεµα του µαξουλιού (σοδειάς) πήγαιναν στο λιοτρίβι για το πάτηµα των καρπών. Το 1930 ο αδελφός της ∆ηµήτριος Χατζηγιάννης συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση ασχολήθηκε επιτυχώς µε την επεξεργασία της βρώσιµης ελιάς και την εξαγωγή του συσκευασµένου προϊόντος και κέρδισε το «χρυσούν βραβείον της 10ης Εκθέσεως Θεσσαλονίκης».

Το υδροκίνητο ελαιοτριβείο Χατζηγιάννη και το διώροφο κτίσµα αποκτήθηκαν από τον πρώην ∆ήµο Πορταριάς µε χρήµατα του προγράµµατος ΕΠΤΑ και σήµερα ανήκουν στο δίκτυο µουσείων του ενιαίου ∆ήµου Βόλου. Το ελαιοτριβείο αποκαλύπτει στον επισκέπτη τα ‘µυστικά’ της ελιάς και τον µυεί στην παραδοσιακή χρονοβόρα διαδικασία παραγωγής του λαδιού µέσα από µια σειρά καλοσυντηρηµένων µηχανηµάτων. Από τα κοφίνια ο καρπός πέφτει και ‘καθαρίζεται’ στο αυτοσχέδιο πλυντήριο, συνθλίβεται στο αλώνι από τη βαριά µυλόπετρα και ως ελαιοπολτός (ζυµάρι) πια τοποθετείται σε ‘τσαντίλια’ από τραγόµαλλο για να πιεστεί κάτω από την πρέσα. Ο διαχωρισµός του λαδιού από το νερό γίνεται µε προσοχή και το πολύτιµο προϊόν αποθηκεύεται σε τουλούµια (ασκούς) και πιθάρια.

Tο Ελαιοτριβείο Χατζηγιάννη, από τη στιγµή της ανακαίνισής του από το ∆ήµο Πορταριάς, αποτελεί µουσειακό χώρο, όπου ο επισκέπτης µπορεί να παρατηρήσει τα µηχανήµατα που χρησιµοποιούνταν για την παραγωγή του ελαιολάδου στην προβιοµηχανική Ελλάδα. Ιδιαίτερα όµως ο χώρος αποτελεί ένα σηµαντικό πεδίο υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραµµάτων για τις οµάδες µαθητικού πληθυσµού της Μαγνησίας, της Θεσσαλίας και της χώρας γενικότερα. Καθώς τα µηχανήµατά του βρίσκονται σε άριστη κατάσταση ο χώρος είναι «ζωντανός» για τη δηµιουργία δραστηριοτήτων µε θέµατα γύρω από την ελιά και το λάδι.

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα

Χαρακτηριστικό παράδειγµα εκπαιδευτικού προγράµµατος είναι αυτό µε τον τίτλο « Ελιά, του ήλιου η θυγατέρα» που δηµιούργησε το 1ο Πειραµατικό Ολοήµερο ∆ηµοτικό Σχολείο Πορταριάς ‘Ν. Τσοποτός’ σε συνεργασία µε τον ∆ήµο Πορταριάς, το Κέντρο ∆ηµιουργικής Απασχόλησης Παιδιών Πορταριάς και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας, στα πλαίσια του ∆ικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ελιά». Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα, στο οποίο συµµετείχαν δεκάδες σχολεία απο την περιοχή της Μαγνησίας, την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό, περιλαµβάνει: Ξενάγηση στο παραδοσιακό ελαιοτριβείο, παιχνίδι ‘γνωριµίας µε τον χώρο, προβολή ταινίας µε θέµα τη διαδικασία παραγωγής λαδιού στο ελαιοτριβείο Χατζηγιάννη, (παραγωγή ∆ήµου Πορταριάς 2007), εικαστικό και βιωµατικό εργαστήρι και τετράδια µαθητή και εκπαιδευτικού.

Θερινό ωράριο των Μουσείων του ∆ήµου Βόλου

Τα τοπικά µουσεία – εκθετήρια στην Πορταριά, τη Μακρινίτσα, τις Σταγιάτες, το Κατηχώρι και τη ∆ράκεια, τα οποία λειτουργούν υπό την εποπτεία της ∆ιεύθυνσης Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ∆.Ο.Ε.Π.Α.Π.-∆Η.ΠΕ.ΘΕ και την υποστήριξη τοπικών πολιτιστικών συλλόγων, διαµορφώνουν το ωράριό τους τον Ιούλιο και τον Αύγουστο µε στόχο να συµβάλλουν στην τόνωση της επισκεψιµότητας των παραπάνω περιοχών, αλλά και να υποστηρίξουν τις τοπικές πολιτιστικές δράσεις, ανοίγοντας όλες τις Κυριακές. Αναλυτικότερα το ωράριο των Μουσείων – εκθετηρίων του ∆ήµου Βόλου έως τα µέσα Σεπτεµβρίου είναι το ακόλουθο:

Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας Πηλίου, Μακρινίτσα, Τρίτη έως Κυριακή 10.00 – 15.00
Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Πορταριάς, Τρίτη έως Σάββατο 10.00 – 15.00, Κυριακή 10.30 – 13.30
Εκθετήριο Αγροτικής Οικονοµίας-Ελαιοτριβείο «Χατζηγιάννη», Κατηχώρι, Κυριακή 11.00 – 13.00
Πρώην οικία Παπαθεολόγου, Σταγιάτες, Κυριακή 10.00 – 13.00, Τετάρτη (έως 8 Αυγούστου) 19.00 – 21.00
Λαογραφικό Μουσείο Αγροτικής & Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, ∆ράκεια, Κυριακή 11.00 – 13.00.
Μουσείο – Πινακοθήκη Χρ. Ζώγια (Βλαχάβα – Ανθ. Γαζή, Βόλος), Πέµπτη, 19.00 – 21.00
Μουσείο Εθνικής Αντίστασης (Χρ. Λούλη 33α, Νέα Ιωνία), Πέµπτη 10.30 – 13.00

Για οργανωµένες επισκέψεις οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να απευθύνονται στο τηλέφωνο 2421039644 και 2421021664 (∆/νση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών, κα Ξανθοπούλου και 2428350100, 2428350121 (∆ήµαρχείο, Μουσείο Πορταριάς, κα Καρενά).