Δυστύχημα Τεμπών: Τα «7 θανάσιμα αμαρτήματα» & η ανάγκη ενός σύγχρονου αναπτυξιακού κράτους

Η τραγωδία των Τεμπών αναδεικνύει τις αμέτρητες παθογένειες της κρατικής οργάνωσης στη χώρα μας, ενώ και το ίδιο το σύστημα διοίκησης των σιδηροδρομικών μεταφορών αντανακλά τις συνολικές στρεβλώσεις του εγχώριου πολιτικο-διοικητικού συστήματος.

Η εμμονή, ωστόσο, στην ανάδειξη, με έναν γενικό και αόριστο τρόπο, των «διαχρονικών παθογενειών» του ελληνικού σιδηρόδρομου ή του νεοελληνικού κράτους, ακόμη και όταν δεν συνδέεται με μια εξόφθαλμη «στρατηγική αθώωσης» και αυτοαπαλλακτικής μετατόπισης ευθυνών από συγκεκριμένους δρώντες σε βολικά απρόσωπα «αίτια», συσκοτίζει τους όρους κατανόησης του συμβάντος.

Διότι ναι μεν δομικοί παράγοντες και διαχρονικές κακοδαιμονίες στον τομέα της οργάνωσης, του σχεδιασμού και της επιχειρησιακής επάρκειας του Δημοσίου επηρεάζουν συνδυαστικά και προκαλούν εν τέλει την τραγωδία, πλην όμως η εξήγηση του φαινομένου απαιτεί μια πολύ πιο σύνθετη και απαιτητική προσέγγιση. Η εξαντλητική διάγνωση της αιτιακής αλυσίδας πρέπει να συνδυαστεί με την αξιολόγηση της βαρύτητας του κάθε αιτίου, ώστε αφενός να διευκρινιστεί η συμβολή του στη διαμόρφωση της τελικής εικόνας και αφετέρου να απλοποιηθεί η απόδοση συγκεκριμένων ευθυνών σε οργανωσιακό και πολιτικό επίπεδο.

Η επισήμανση των υστερήσεων του σημερινού αναχρονιστικού κράτους με το παρωχημένο και πολλαπλώς επιζήμιο μοντέλο λειτουργίας, πέραν του ότι έχει πολλάκις επιχειρηθεί στον δημόσιο χώρο από ακαδημαϊκούς, πολιτικούς και ερευνητές, θα παρέμενε ημιτελής και «αδιάφορη», εάν δεν συνδυαζόταν με τη σκιαγράφηση μιας πρότασης για τη θεραπεία των παθογόνων εστιών. Μιας πρότασης θεραπείας που θα συνδυάζεται με την ανάδειξη μιας σύγχρονης μεταρρυθμιστικής ατζέντας για το κράτος, η οποία θα έχει ως επίκεντρο άλλοτε την ανάταξη των βασικών κρατικών λειτουργιών (προσαυξητικό μοντέλο μεταρρυθμίσεων) άλλοτε τη ριζική αναμόρφωση του μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας (ριζική μεταρρύθμιση).

Ειδικότερα, τα «7 αμαρτήματα» του ελληνικού κράτους, κατά κυριολεξία «θανατηφόρα», μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής στην περίπτωση των Τεμπών:

1. Απουσία κεντρικού σχεδιασμού των πολιτικών ασφαλείας
2. Απουσία κεντρικού ρυθμιστή στα θέματα ασφάλειας
3. Αδυναμία συντονισμού και «ολοκλήρωσης» του συστήματος διοίκησης
4. Προβληματική εσωτερική λειτουργία του συστήματος διοίκησης
5. Απουσία αξιοκρατικών επιλογών και αξιολόγησης των στελεχών στις «κρίσιμες θέσεις»
6. Αδιαφάνεια, αστοχίες και διαπλοκή στη διαχείριση των έργων
7. Έλλειψη ιεράρχησης και κακή χρήση των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων

Καθώς, όμως, η ΕΕ δεν δείχνει καμία διάθεση να καλύψει ή να αναδείξει τα ρυθμιστικά και ελεγκτικά κενά του ελληνικού συστήματος, η ευθύνη της ολοκληρωμένης προσέγγισης των σιδηροδρομικών μεταφορών ανήκει εξ ολοκλήρου στο εθνικό επίπεδο και τους θεσμούς του στρατηγικού σχεδιασμού ενός σύγχρονου Αναπτυξιακού Κράτους.

Σε ένα διασπασμένο σύστημα με ιδιωτικοποιημένες υπηρεσίες μεταφορικού έργου, τον ρόλο του «ολοκληρωτή» μπορούν να αναλάβουν μόνο οι κεντρικοί θεσμοί ενός Κράτους – Στρατηγείου που θα χαράσσουν την εθνική στρατηγική για τις επενδύσεις στον σιδηρόδρομο, θα προβαίνουν στην ιεράρχηση των χρηματοδοτήσεων, θα επεξεργάζονται τη συνολική στοχοθεσία για τον σιδηρόδρομο και θα εγγυώνται την ανταγωνιστική του παρουσία έναντι των άλλων μορφών μεταφορών.

* Aνάλυση του Δρ. Απόστολου Ι. Παπατόλια, Συντονιστή Κύκλου Δημόσιας Διοίκησης ΕΝΑ, πρ. Νομάρχη, πρ. Μέλους ΑΣΕΠ