συστάσεις-για-τη-διατροφή-παιδιών-στο-698057

ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ | 27.09.2021 | 23:13

Συστάσεις για τη διατροφή παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς

Ενόψει της έναρξης της φετινής σχολικής χρονιάς και σε συνέχεια των σχετικών Αποφάσεων Υπουργού Υγείας, υπάρχουν συστάσεις για την σύνταξη του διαιτολογίου που προσφέρεται σε βρέφη και νήπια στους δημόσιους και ιδιωτικούς βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς της χώρας.

Αναλυτικά:

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ

Σύμφωνα με τη σχετικές (1) και (2) Υπουργικές Αποφάσεις, στα βρέφη και νήπια κάθε σταθμού παρέχεται η απαραίτητη ποιοτικά και ποσοτικά τροφή και ειδικότερα κατ’ ελάχιστο: πρωινό (από 09:00 π.μ. έως 10:00 π.μ.), μεσημεριανό (από 12:00 π.μ. έως 13:00 μ.μ.) και απογευματινό (από 14:00 μ.μ. έως 16:00 μ.μ.) ενώ για τους σταθμούς που έχουν παρατεταμένη λειτουργία το απόγευμα, λαμβάνεται μέριμνα για επιπρόσθετη διατροφή των παιδιών (από 16:00 μ.μ. έως 18:00 μ.μ.). Το πρόγραμμα διατροφής των παιδιών καταρτίζεται από τον/την Παιδίατρο του Σταθμού σε συνεργασία με τον/τη Διαιτολόγο-Διατροφολόγο του Σταθμού, εφόσον υπηρετεί, και φέρει υποχρεωτικά τις υπογραφές τους, ενώ αναρτάται σε εμφανές σημείο του Σταθμού ώστε να ενημερώνονται σχετικά οι γονείς.

Το διαιτολόγιο των παιδιών καθορίστηκε σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές παιδιατρικές και διατροφικές απόψεις για την υγιεινή διατροφή των παιδιών 1 2 3 καθώς και τις εθνικές διατροφικές συστάσεις4, έπειτα από γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Διατροφικής Πολιτικής. Ως βάση για το διαιτολόγιο λαμβάνεται το προτεινόμενο στο Παράρτημα Ι, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σχετικής (1) Απόφασης. Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για την χορήγηση στα παιδιά νωπών φρούτων και λαχανικών, κρέατος, ψαριών και γαλακτοκομικών προϊόντων σε επαρκείς για τις ανάγκες τους ποσότητες όπως επίσης και η μη χορήγηση ειδών διατροφής που περιέχουν συντηρητικές χρωστικές, τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή σε αλάτι. Συστήνεται να αποφεύγονται πλήρως τα τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη όπως σακχαρούχο/σοκολατούχο γάλα, επιδόρπια γιαουρτιού, ρυζόγαλο, κρέμα καραμελέ, κρέμα σοκολάτας, μπισκότα, γλυκίσματα, κομπόστες, τηγανητά τρόφιμα (πατάτες, κρέας, ψάρι, κροκέτες κα) και τρόφιμα που περιέχουν αλάτι. Επιπλέον συστήνεται στο μαγείρεμα να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ελαιόλαδο ενώ επισημαίνεται ότι δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ

Την προηγούμενη χρονιά, η υπηρεσία μας με τη σχετική (5) εγκύκλιο ζήτησε από όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς να συμπληρώσουν το ειδικά διαμορφωμένο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, έτσι ώστε να συνεχιστεί η αξιολόγηση και η βελτίωση του διαιτολογίου που παρέχεται στα βρέφη και νήπια. Συλλέχτηκαν στοιχεία από βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς από 49 Περιφερειακές Ενότητες της χώρας μας, με σύνολο 28.538 παιδιά (78,6 % Δημόσιοι και 21,4% Ιδιωτικοί σταθμοί), ενώ για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκαν στο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο αναλυτικά είδη τροφίμων που πιθανόν να προσφέρονται. Η υπηρεσία μας προέβη σε στατιστική επεξεργασία των στοιχείων που απέστειλαν ηλεκτρονικά οι σταθμοί, αξιολόγησε την σύσταση των προγραμμάτων διατροφής με βάση τις συστάσεις των υπουργικών αποφάσεων και των εθνικών διατροφικών οδηγών και συνέκρινε τα δεδομένα με τα αντίστοιχα περσινά. Τα σημαντικότερα ευρήματα της στατιστικής επεξεργασίας μας παρουσιάζονται παρακάτω:

Βρέφη και Νήπια > 18 μηνών

> Το σύνολο σχεδόν των σταθμών που απάντησαν τηρούν τις σχετικές συστάσεις αναφορικά με το πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής των γευμάτων. Συγκεκριμένα, το 97,3% (έναντι 90,1% το 2019) παρέχει προσφέρει λαδερά λαχανικά 1 φορά την εβδομάδα, το 99,1% (έναντι 92,2% το 2019) προσφέρει όσπρια 1 φορά την εβδομάδα, το 98,2% (έναντι 84,4% το 2019) προσφέρει κόκκινο κρέας έως 1 φορά την εβδομάδα, το 100% (έναντι 90,8% το 2019) προσφέρει κοτόπουλο 1 φορά την εβδομάδα και το 86,7% (έναντι 75,2% το 2019) προσφέρει ψάρια ή θαλασσινά 1 φορά την εβδομάδα.

> Στην ομάδα των φρούτων, το ποσοστό των σταθμών που, τηρώντας τις σχετικές συστάσεις, προσέφερε καθημερινά τουλάχιστον 1 μερίδα φρούτων διατηρήθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα ενώ παρατηρήθηκε και μια ελαφρά αύξηση (93,8% έναντι 91,2% το 2019).

> Αναφορικά με την κατανάλωση δημητριακών, υπάρχει μεγάλη αύξηση στο ποσοστό των σταθμών που προσφέρουν σχεδόν καθημερινά (>3-4 φορές/εβδομάδα) μη επεξεργασμένα δημητριακά (67,3 % έναντι 14%), με ταυτόχρονη υποχώρηση του αντίστοιχου ποσοστού για τα επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά (λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά, δημητριακά πρωϊνού)

> Στην ομάδα των λαχανικών παρατηρείται αύξηση (89,4 έναντι 60%) στους σταθμούς που παρέχουν καθημερινά τουλάχιστον μια μερίδα (με εξαίρεση τη μέρα που ως κυρίως γεύμα είναι τα όσπρια), ενώ το 10,6 % παρέχει λαχανικά μόνο 1-2 φορές την εβδομάδα (έναντι 28% το 2019)

> Αν και οι υγειονομικές διατάξεις συστήνουν την αποφυγή των τροφίμων που περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη (άλειμμα σοκολάτας, μπισκότα, τσουρέκι, σοκολάτα, κρέμες, ρυζόγαλο, κομπόστα, σοκολατούχο γάλα, επιδόρπιο γιαουρτιού) φάνηκε ότι το 25,7% των σταθμών προσφέρει κάποιο γλύκισμα τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, με περισσότερο συχνά τρόφιμα τα μπισκότα και τις κρέμες.

> Αναφορικά με τα «επιβλαβή» λιπαρά (κορεσμένα και υδρογονωμένα), ένα υψηλό ποσοστό των σταθμών (61,1%) περιλαμβάνει στο μενού του τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε αυτά όπως αλλαντικά, βούτυρο, μαργαρίνη, αρτοσκευάσματα και πατάτες τηγανητές, ενώ το 14,2 % τα προσφέρει 3 ή περισσότερες φορές/εβδομάδα.

Βρέφη < 18 μηνών

> Όσον αφορά το πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής γευμάτων, παρατηρήθηκε μια σημαντικά αυξημένη συμμόρφωση των σταθμών στις συστάσεις για την κατανάλωση ψαριών-θαλασσινών (1-2 φορές/εβδομάδα), οσπρίων (1 φορά/εβδομάδα) και κόκκινου κρέατος (έως 1 φορά/εβδομάδα). Συγκεκριμένα, το ποσοστό για τα ψάρια ανήλθε στο 83,3 % (έναντι 68,6%), για τα όσπρια στο 94,4% (έναντι 68,6%) και για το κόκκινο κρέας στο 100% (έναντι 71,4%). Αύξηση παρατηρήθηκε και στις συστάσεις για το κοτόπουλο (1-2 φορές/εβδομάδα) καθώς αυτό ανήλθε στο 100% έναντι 97,1% του 2019.

> Στην ομάδα των φρούτων, οι σταθμοί που προσέφεραν καθημερινά τουλάχιστον 1 μερίδα έφτασαν το ποσοστό του 92,6% (έναντι 91,4% το 2019).

> Αναφορικά με τα πρόσθετα σάκχαρα, ένα υψηλό ποσοστό (72,2%) προσφέρει κάποιο γλύκισμα τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα, ενώ παραπάνω από τους μισούς σταθμούς (57,4%) προσφέρουν σχεδόν σε καθημερινή βάση (3 φορές/εβδομάδα). Τα γλυκίσματα που προσφέρονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι το κέικ, οι κρέμες και τα μπισκότα. Το 50% των σταθμών προσφέρει κρέμες 1-2 φορές/εβδ και το 15,4% τουλάχιστον 3φ/εβδ. > Τέλος, σημαντικό είναι και το ποσοστό των σταθμών (40,2%) που περιλαμβάνει στο μενού του τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα, υψηλά σε κορεσμένα και υδρογονωμένα λίπη τρόφιμα (αλλαντικά, βούτυρο, μαργαρίνη, αρτοσκευάσματα και πατάτες τηγανητές).

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΕΛΤΙΩΣΗ

Από τα ανωτέρω αποτελέσματα, προκύπτει ότι ένα μεγάλο μέρος των βρεφικών, βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών έχει καταφέρει να συμμορφωθεί με τις συστάσεις των πρόσφατων υγειονομικών διατάξεων, όμως υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω βελτίωσης ειδικά για συγκεκριμένες κατηγορίες τροφίμων. Γι’ αυτό ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα κάτωθι:

> Από την κατηγορία των δημητριακών και ψωμιού να προτιμώνται προϊόντα ολικής άλεσης, ώστε να εξασφαλίζεται η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών από τα παιδιά.

> Το μεσημεριανό γεύμα να περιλαμβάνει καθημερινά 1 μερίδα λαχανικού, είτε ως ωμή σαλάτα (π.χ. ντομάτα, αγγούρι, λάχανο), είτε ως βραστά (π.χ. μπρόκολο) ή μαγειρεμένα λαχανικά (π.χ. φασολάκια, μπριάμ) προτιμώντας τα λαχανικά εποχής. Επισημαίνεται ότι, τα βρέφη και νήπια έχουν έμφυτες προτιμήσεις για τις γλυκές και τις αλμυρές γεύσεις και απέχθεια για τις πικρές γεύσεις5. Όμως, οι προτιμήσεις για υγιεινές τροφές μπορούν να καλλιεργηθούν και η επαναλαμβανόμενη χορήγηση ποικιλίας λαχανικών στις μικρές ηλικίες έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει μακροπρόθεσμα την προτίμηση για τα λαχανικά που αποτελούν μια από τις βασικές ομάδες τροφίμων της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής. Εξάλλου, ένα βρέφος ή μικρό παιδί μπορεί να χρειαστεί να λάβει μια νέα γεύση τουλάχιστον 8 έως 10 φορές πριν από την τελική αποδοχή της6.

> Να αποφεύγονται πλήρως οι τροφές που περιλαμβάνουν πρόσθετα σάκχαρα όπως σακχαρούχο/σοκολατούχο γάλα, δημητριακά με σοκολάτα, επιδόρπια γιαουρτιού, μπισκοτόκρεμες, ρυζόγαλο, κρέμα καραμελέ, κρέμα σοκολάτας, μπισκότα, γλυκίσματα, κομπόστες, αλείμματα σοκολάτας. Επισημαίνεται ότι, οι διεθνείς και εθνικές διατροφικές συστάσεις τονίζουν τη σημασία αποφυγής τροφίμων που περιέχουν ζάχαρη στην παιδική ηλικία, καθώς σχετίζεται άμεσα τόσο με την εμφάνιση τερηδόνας όσο και με το αυξημένο σωματικό βάρος7.

> Δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος.

Προκειμένου τα βρέφη και νήπια να απολαμβάνουν τα οφέλη της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, οι υπεύθυνοι και το προσωπικό των σταθμών καθώς και οι Παιδίατροι και Διαιτολόγοι που συντάσσουν τα προγράμματα διατροφής θα πρέπει επιπλέον να μεριμνούν για τα κάτωθι καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους:

> Αναφορικά με τα τρόφιμα που προσφέρονται στα βρέφη (6-18 μηνών) επισημαίνεται η σημασία της προσαρμογής της υφής στις αναπτυξιακές δυνατότητες του βρέφους. Σύμφωνα με τις «Συστάσεις για την εισαγωγή στερεών τροφών στον 1ο χρόνο της ζωής» (σχετική 4 εγκύκλιος) η πολτοποίηση των τροφών συνίσταται να έχει σταματήσει μέχρι τον 10ο μήνα ζωής και οι αλεσμένες τροφές να αντικατασταθούν σταδιακά από ψιλοκομμένες και εν συνεχεία από μικρά κομμάτια που το βρέφος θα μπορεί να πιάσει και με τα χέρια του. Η παράταση της πολτοποίησης μετά την ηλικία αυτή έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων μάσησης και κατάποσης των στερεών τροφών μετά τον 1ο χρόνο ζωής, γεγονός που θα δυσκολέψει σημαντικά τη μετάβαση του παιδιού στο κανονικό φαγητό8.

> Επιπλέον, τα βρέφη από την ηλικία των 12 μηνών θα πρέπει να πίνουν κατά κύριο λόγο από φλιτζάνι ή εκπαιδευτικό κύπελλο και όχι από μπιμπερό.

> Κατά τον 1ο χρόνο της ζωής τα βρέφη δεν πρέπει να καταναλώνουν φρέσκο, μη τροποποιημένο γάλα εμπορίου, αλάτι και τρόφιμα που το περιέχουν, ζάχαρη και τρόφιμα που την περιέχουν, μέλι, χυμούς φρούτων, φρουτοποτά, αναψυκτικά, τσάι και άλλα αφεψήματα, ολόκληρους ξηρούς καρπούς ή ολόκληρα στρογγυλά φρούτα6.

> Τονίζεται ότι τα βρέφη πρέπει να σιτίζονται σε καθιστή αναπαυτική θέση, σε ασφαλές περιβάλλον και με τα κατάλληλα σκεύη για την ηλικία τους και πάντα υπό την επίβλεψη ενήλικα. Η ώρα του φαγητού θα πρέπει να είναι ευχάριστη, να επιτρέπεται στο βρέφος να πειραματίζεται με τις νέες τροφές και να τρώει μόνο του ανάλογα με τις αναπτυξιακές του δυνατότητες .

> Τέλος, με στόχο την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση της παιδικής παχυσαρκίας, οι Παιδίατροι των σταθμών που είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση της σωματικής ανάπτυξης των βρεφών και νηπίων, θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα ενδεδειγμένα εργαλεία αξιολόγησης που συστήνονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα οποία περιλαμβάνονται στο Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού νέου τύπου (έκδοσης 2017) και βρίσκονται διαθέσιμα στον ιστότοπο του Υπουργείου Υγείας και στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με την ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή των βρεφών, νηπίων και παιδιών στα κάτωθι:

Εθνικός Διατροφικός Οδηγός για Βρέφη, Παιδιά και Εφήβους (σχετική 3 εγκύκλιος).

Διαθέσιμο στο https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/c388-egkyklioi/5030-egkrish-diatrofikwn-systasewn-gia-geniko-plhthysmo-kai-eidikes-plhthysmiakes-omades

Συστάσεις για την εισαγωγή στερεών τροφών στον 1ο χρόνο της ζωής (σχετική 4 εγκύκλιος).

Διαθέσιμο στο https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/c388-egkyklioi/5750-systaseis-gia-thn-eisagwgh-sterewn-trofwn-ston-1o-xrono-ths-zwhs

Παράλληλα, συστήνεται όλοι οι σταθμοί να προβούν σε δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης των γονέων αναφορικά με τα οφέλη της υγιεινής διατροφής που πρέπει να υιοθετείται ήδη από τα πρώτα παιδικά χρόνια, όπως η διοργάνωση ενημερωτικών ομιλιών από διατροφολόγους και η διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων. Για τον ίδιο λόγο συστήνεται να αναρτηθούν σε εμφανές για τους γονείς σημείο οι «Διατροφικές συστάσεις και ενδεικτικές προτεινόμενες μερίδες για παιδιά και εφήβους ανάλογα με την ηλικία τους» (Παράρτημα 2 παρούσης) και ο «Δεκάλογος της Υγιεινής Διατροφής» (Παράρτημα 3 παρούσης) καθώς και το πρόγραμμα διατροφής του σταθμού (όπως προβλέπεται από τη σχετική 1 Υπουργική Απόφαση).

Τέλος, προκειμένου η υπηρεσία μας να συγκεντρώσει και φέτος στατιστικά στοιχεία για την διατροφή των παιδιών στους δημόσιους και ιδιωτικούς βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, παρακαλούνται οι υπεύθυνοι των σταθμών να μεριμνήσουν για τη συμπλήρωση του ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου το οποίο είναι διαθέσιμο στο link https://forms.gle/As1ZrQawMxkBgNMF6.

Η υπηρεσία μας θα βρίσκεται στη διάθεση σας για επιπλέον ενημέρωση και υποστήριξη με στόχο τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των μικρών παιδιών.

Οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στις οποίες αποστέλλεται η παρούσα εγκύκλιος, παρακαλούνται όπως ενημερώσουν σχετικά τους ΟΤΑ της χωρικής αρμοδιότητας τους για τις ενέργειες τους και την περαιτέρω προώθηση της παρούσης στους σταθμούς εποπτείας τους.

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

Π. ΠΡΕΖΕΡΑΚΟΣ

Tags: