ουκρανία-ο-κίνδυνος-μιας-πυρηνικής-κα-993294
ΚΟΣΜΟΣ | 21.02.2022 | 16:38

Ουκρανία: Ο κίνδυνος μιας πυρηνικής καταστροφής που θα πλήξει και την Ευρώπη

Από όλους τους προφανείς κινδύνους που συνεπάγεται ο πόλεμος, ένας από τους πιο εκτεταμένους στην τρέχουσα σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει υποτιμηθεί θλιβερά. Η Ουκρανία έχει 15 ενεργούς αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας σε τέσσερις διαφορετικές τοποθεσίες. Ένα στρατιωτικό χτύπημα είτε στρατηγικό είτε από λάθος μπορεί να φέρει την απόλυτη καταστροφή. Και όχι μόνο για τις χώρες που συγκρούνται

Ο Benett Ramberg πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, στο Τμήμα Πολιτικών – Στρατιωτικών Υποθέσεων, σε σχετικό άρθρο του αναφέρει:

Από όλους τους προφανείς κινδύνους που συνεπάγεται ο πόλεμος, ένας από τους πιο εκτεταμένους στην τρέχουσα σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει υποτιμηθεί θλιβερά. Ακόμα κι αν οι ρώσοι διοικητές έκαναν προσπάθειες για να αποφύγουν να χτυπήσουν τους 15 αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας, αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να αποφευχθεί μια καταστροφή.

Η μεγάλης κλίμακας στρατιωτική κινητοποίηση της Ρωσίας στα σύνορα της Ουκρανίας έχει ζοφερά ιστορικά προηγούμενα. Αν όμως το Κρεμλίνο τραβήξει τη σκανδάλη, θα αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο που κανένας στρατός εισβολής δεν έχει αντιμετωπίσει ποτέ πριν: 15 αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας, οι οποίοι παράγουν περίπου το 50% των ενεργειακών αναγκών της Ουκρανίας σε τέσσερις τοποθεσίες.

Οι αντιδραστήρες αποτελούν ένα τρομακτικό φάντασμα. Εάν χτυπηθούν, οι εγκαταστάσεις θα μπορούσαν ουσιαστικά να γίνουν ραδιολογικές νάρκες. Και η ίδια η Ρωσία θα ήταν θύμα των επακόλουθων ραδιενεργών συντριμμιών που μεταδίδονται από τον άνεμο. Δεδομένης της ευπάθειας των πυρηνικών αντιδραστήρων της Ουκρανίας και της ανθρώπινης και περιβαλλοντικής καταστροφής που θα ακολουθούσε εάν η μάχη τους έβλαπτε, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα πρέπει να σκεφτεί ξανά εάν η Ουκρανία αξίζει έναν πόλεμο.

Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής είναι κοινοί στόχοι στις σύγχρονες συγκρούσεις, επειδή η καταστροφή τους εμποδίζει την ικανότητα μιας χώρας να συνεχίσει τις μάχες. Αλλά οι πυρηνικοί αντιδραστήρες δεν είναι σαν άλλες πηγές ενέργειας. Περιέχουν τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού, το οποίο μπορεί να απελευθερωθεί με πολλούς τρόπους. Οι εναέριοι βομβαρδισμοί ή τα πυρά πυροβολικού, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να σπάσουν το κτίριο περιορισμού ενός αντιδραστήρα ή να διακόψουν ζωτικής σημασίας γραμμές ψυκτικού που διατηρούν τον πυρήνα του σταθερό. Το ίδιο, επίσης, θα μπορούσε μια κυβερνοεπίθεση που διακόπτει τη λειτουργία των εργοστασίων, όπως και μια διακοπή της ηλεκτρικής ενέργειας εκτός έδρας στην οποία βασίζονται οι πυρηνικοί σταθμοί για να συνεχίσουν να λειτουργούν.

Αν ο πυρήνας του αντιδραστήρα λιώσει, τα εκρηκτικά αέρια ή τα ρευστά ραδιενεργά συντρίμμια θα έβγαιναν από τη δομή περιορισμού. Μόλις βρεθούν στην ατμόσφαιρα, τα λύματα θα κατέπεφταν σε απόσταση χιλιάδων μιλίων, ρίχνοντας φως σε πολύ τοξικά ραδιενεργά στοιχεία σε αστικά και αγροτικά τοπία. Και τα αναλωμένα πυρηνικά καύσιμα θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω καταστροφές εάν πυρπολούνταν οι δεξαμενές αποθήκευσης.

Οι συνέπειες τέτοιων επιπτώσεων στην υγεία θα εξαρτηθούν από τον πληθυσμό που εκτίθεται και την τοξικότητα των ραδιενεργών στοιχείων. Το Φόρουμ του ΟΗΕ στο Τσερνόμπιλ υπολόγισε ότι το ατύχημα στην Ουκρανία το 1986 θα προκαλούσε 5.000 υπερβολικούς θανάτους από καρκίνο σε 50 χρόνια, αν και ορισμένες περιβαλλοντικές ομάδες πιστεύουν ότι ο αριθμός αυτός υποτιμά κατάφωρα τον πιθανό απολογισμό. Πράγματι, χιλιάδες καρκίνοι του θυρεοειδούς εμφανίστηκαν τα χρόνια που ακολούθησαν το ατύχημα.

Εν μέσω μιας πανδημίας που έχει σκοτώσει εκατομμύρια, οι θάνατοι από πυρηνικούς αντιδραστήρες μπορεί να φαίνονται ασήμαντοι. Αλλά αυτό θα ήταν μια ασυνείδητη παρανόηση του κινδύνου. Για να μειώσουν την πρόσληψη ακτινοβολίας που εγκαταστάθηκε στο έδαφος μετά το Τσερνόμπιλ, οι σοβιετικές αρχές έπρεπε να μετεγκαταστήσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και να αφαιρέσουν μεγάλες εκτάσεις γεωργικής γης και δασών από την παραγωγή για δεκαετίες.

Μέσα και γύρω από τον αντιδραστήρα, 600.000 «εκκαθαριστές» αναπτύχθηκαν για να καθαρίσουν την τοποθεσία. Οι μηχανικοί κατασκεύασαν μια γιγάντια «σαρκοφάγο» πάνω από το κτίριο του αντιδραστήρα. Εκατομμύρια άνθρωποι υπέστησαν ψυχολογικά τραύματα και περίπου επτά εκατομμύρια έλαβαν κοινωνική αποζημίωση. Τελικά, οι οικονομικές απώλειες αυξήθηκαν σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Η Ιαπωνία εξακολουθεί να μετράει τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που θα κοστίσει η καταστροφή της Φουκουσίμα του 2011 και αυτό το περιστατικό απελευθέρωσε μόνο το ένα δέκατο της ακτινοβολίας που του Τσερνόμπιλ, κυρίως στον ωκεανό.

Ένας πόλεμος θα μεγεθύνει αυτούς τους κινδύνους, επειδή οι χειριστές του αντιδραστήρα που θα μπορούσαν να μετριάσουν τις επιπτώσεις θα ήταν πιο επιρρεπείς σε φυγή από φόβο μήπως πυροβοληθούν ή βομβαρδιστούν. Εάν ένας αντιδραστήρας βρίσκεται στη μέση ενός χαοτικού πεδίου μάχης, μπορεί να μην υπάρχουν καν πρώτοι ανταποκριτές και οι κακώς ενημερωμένοι πληθυσμοί που ακούνε φήμες θα περιπλανώνται μόνοι τους –και θα πανικοβάλλονται– σε μολυσμένες ζώνες.

Μετά τη σιωπή των πυροβόλων όπλων, η Ουκρανία θα βρισκόταν με τα μακροχρόνια αποτελέσματα που θα προκύψουν από οποιοδήποτε πυρηνικό ατύχημα. Και, όπως απέδειξε το Τσερνόμπιλ, δεν θα ήταν μόνο του. Οι εκλύσεις ραδιενέργειας δεν τηρούν τα εθνικά σύνορα και η εγγύτητα της Ρωσίας θα την έκανε καταβόθρα για κοιτάσματα ραδιενεργών αερολυμάτων.

Δεδομένης της κληρονομιάς του Τσερνόμπιλ, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι η Ρωσία θα απέφευγε τις επιθέσεις σε αντιδραστήρες που λειτουργούν. Και η αποφυγή είναι πράγματι ο ιστορικός κανόνας. Είναι αλήθεια ότι το Ισραήλ έχει επιτεθεί σε ύποπτες εγκαταστάσεις πυρηνικών όπλων στη Συρία και στο Ιράκ και το Ιράκ βομβάρδισε δύο αντιδραστήρες στο Μπουσέρ του Ιράν, κατά τη διάρκεια του πολέμου της δεκαετίας του 1980. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, τα εργοστάσια ήταν ακόμη υπό κατασκευή.

Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις όπου εξετάστηκαν επιθέσεις σε πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούσαν: η Σερβία στάθμισε ένα χτύπημα κατά του πυρηνικού εργοστασίου Krško της Σλοβενίας στις αρχές του Βαλκανικού Πολέμου και το Αζερμπαϊτζάν σκέφτηκε να επιτεθεί στο εργοστάσιο του Μετσαμόρ της Αρμενίας στον πόλεμο του 2020.

Υπάρχουν όμως και άλλες περιπτώσεις που επικράτησε μόνο η χαζή τύχη και όχι η λογική. Αυτές περιλαμβάνουν τις αποτυχημένες επιθέσεις Scud του Ιράκ στον οπλικό αντιδραστήρα Dimona του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου και το χτύπημα των ΗΠΑ σε έναν μικρό ερευνητικό αντιδραστήρα στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών του Ιράκ Tuwaitha έξω από τη Βαγδάτη κατά τη διάρκεια της ίδιας σύγκρουσης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο βομβαρδισμός του φράγματος Tabqa που ελέγχεται από το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία στις 26 Μαρτίου 2017. Με ύψος 18 ορόφων και συγκρατώντας μια δεξαμενή μήκους 25 μιλίων στον ποταμό Ευφράτη, η καταστροφή του φράγματος θα είχε πνίξει δεκάδες χιλιάδες αθώους ανθρώπους στο ρεύμα. Ωστόσο, παραβιάζοντας τις αυστηρές εντολές «μη απεργίας» και παρακάμπτοντας τις διασφαλίσεις, οι Αμερικανοί αεροπόροι το έπληξαν ούτως ή άλλως. Η ανόητη τύχη έσωσε και πάλι τη μέρα: η βόμβα που έσπασε αποθήκη δεν κατάφερε να εκραγεί.

Για το Κρεμλίνο, το μάθημα πρέπει να είναι ξεκάθαρο. Η εισβολή στην Ουκρανία ενέχει τον κίνδυνο μιας ραδιολογικής καταστροφής που θα επηρεάσει όχι μόνο τη χώρα υποδοχής αλλά και την ίδια τη Ρωσία. Κανένας πόλεμος επιλογής δεν αξίζει ένα τέτοιο στοίχημα.