χρ-μπαρμπαρούση-πείραμα-του-frankestain-το-ενι-251624

Χρ. Μπαρμπαρούση: «Πείραμα του Frankestain το Ενιαίο Ψηφοδέλτιο»

Τους λόγους που το ενιαίο ψηφοδέλτιο στις εκλογές της Αυτοδιοίκησης θα προκαλέσει μεγαλύτερο κακό από τα καλά που υποτίθεται ότι επιχειρεί να φέρει, εξηγεί σε άρθρο της στην aftodioikisi.gr η κ. Χριστίνα Μπαρμπαρούση, στέλεχος Τοπικής Αυτοδιοίκησης & Οικονομίας. «Ο κοινός νομοθέτης επιχειρεί να τοποθετήσει ένα «σκανδιναβικό» κεφάλι σε «γαλλικό» σώμα και χωρίς να έχει προηγηθεί η ανάλογη διαμόρφωση στα «μάτια» και τα «χέρια» του συστήματος, σαν ένας άλλος ‘εκλογικός Frankenstein’», λέει χαρακτηριστικά η κ. Μπαρμπαρούση. Και προσθέτει: “Πολιτικά μπαλώματα και προεκλογικά πυροτεχνήματα (βλ. τον παραπάνω «εκλογικό νόμο Frankenstein») είναι απλώς ιστορικά λάθη.”

Το πλήρες κείμενο του άρθρου της κ. Χριστίνας Μπαρπαρούση είναι το εξής:

“Οι κακοί πολιτικοί εκλέγονται από καλούς πολίτες, που δεν πηγαίνουν να ψηφίσουν”. (George Jean Nathan)

Το ενιαίο ψηφοδέλτιο, ως μέρος της εκλογικής διαδικασίας για τη σύσταση εθνικών, τοπικών και καθ’ ύλην αντιπροσωπευτικών σωμάτων, σημειώθηκε στις πρώτες δημοκρατίες του Σόλωνα, του Λυκούργου και του Κλεισθένη, ενώ κατά τη νεότερη ελληνική Ιστορία, έχει εφαρμοστεί στα τρία πρώτα Συντάγματα της Ελλάδος (Σύνταγμα της Επιδαύρου – 1822, Σύνταγμα του Άστρους – 1823, Σύνταγμα της Τροιζήνας – 1827).  Έκτοτε, εφαρμόζεται, ως μέρος της εκλογικής διαδικασίας, για την ανάδειξη – σύσταση των καθ’ ύλην αντιπροσωπευτικών σωμάτων σε αποκεντρωμένα όργανα της διοίκησης (Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι., Επιμελητήρια, Συλλόγους, Φορείς) και όχι για την σύσταση αντιπροσωπευτικών σωμάτων στη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση (Εθνικοί, Περιφερειακοί, Δημοτικοί Συνδυασμοί). Το σύστημα αποδείχθηκε επιτυχές χάρη στην αξιοκρατική αναμέτρηση και εξίσωση των δυνάμεων των υποψηφίων, στο βαθμό διαφάνειας, εκλογικής εμπιστοσύνης, χαμηλού διαδικαστικού κόστους, όπου παρέχει, σε συνδυασμό με το αντίστοιχο αυτοδιοικητικό σύστημα του εκάστοτε τόπου και ακριβώς για τους ίδιους λόγους, έγινε κατανοητό από τις κρατικές, τοπικές συντεχνίες, ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται (!).

Τι συμβαίνει, όμως, σε πραγματικό δημοτικό χρόνο ; Η ελληνική τοπική πραγματικότητα είναι έτοιμη να υποδεχθεί το σύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου, υπό τη δεδομένη υφιστάμενη διοικητική δομή και εκλογική γεωγραφία ;

Είναι πολύ απλό : εάν η Τοπική Αυτοδιοίκηση ενός κράτους έχει κυβερνηθεί με επιτυχία από τα συστήματα «γαλλικού» τύπου (οπισθοδρομικά και υδροκέφαλα συστήματα), τότε θα κυβερνηθεί με επιτυχία και από τα συστήματα «σκανδιναβικού» τύπου (προοδευτικά και ευέλικτα συστήματα). Ας δούμε τι συμβαίνει στην περίπτωση της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης :

Η Ελλάδα ανήκει στο «γαλλικό» (ή «Franco-group») μοντέλο τοπικής αυτοδιοίκησης, περίπλοκο σύστημα, ενώ λόγω της γεωγραφικής θέσης και της κοινωνικής μορφολογίας της, δεν έχει γνωρίσει προηγούμενη εμπειρία σε άλλο μοντέλο διακυβέρνησης. Που σημαίνει, ότι χαρακτηρίζεται από πολιτικοποίηση της διοίκησης, ισχυρό βαθμό πρόσβασης των δημοτικών αρχόντων στα κρατικά όργανα, συντηρητισμό αποφάσεων, απουσία πρωτοβουλιών, βραδύτητα κινήσεων, γραφειοκρατική τυπολατρία, απουσία προνοιακής διάθεσης, απουσία διάθεσης τοπικής δικτύωσης, φόβο προς κάθε τι «νέο», σκεπτικισμό απέναντι στην καινοτομία, αδυναμία παρακολούθησης των εξελίξεων στον κλάδο.

Αντίθετα, το σύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου αποτελεί μέρος της εκλογικής διαδικασίας των προοδευτικών προτύπων διακυβέρνησης (ή «North and Middle European Group»), απλά συστήματα, τα οποία συναντώνται κυρίως βόρεια της ευρωπαϊκής ηπείρου και είναι εκ διαμέτρου αντίθετα από το (δικό μας) «γαλλικό» (ή «Franco-group»). Ένα από αυτά τα συστήματα είναι και το «σκανδιναβικό» μοντέλο ή «σύστημα του Βορρά», το οποίο χαρακτηρίζεται από κοινωνική εμπιστοσύνη (δηλαδή, αναδιανεμητική πολιτική, προστασία κοινωνικού ιστού, οι πολίτες εμπιστεύονται το κράτος και το κράτος ανταποδίδει στους πολίτες με υψηλού επιπέδου κοινωνικές, οικονομικές παροχές, εκτός αγοραίας λογικής), ασθενή πρόσβαση των δημοτικών αρχόντων στα κρατικά όργανα εξουσίας, υψηλή συνδικαλιστική συμμετοχή, ισχυρές ομάδες πίεσης, τοπικά δίκτυα και ευαισθητοποιημένη τοπική κοινωνία, συμμετοχική δημοκρατία. Κατά συνέπεια, όλα γύρω και μέσα στον περιβάλλοντα χώρο του συστήματος είναι διαμορφωμένα και προσαρμοσμένα έτσι, ώστε να συμβαδίζουν αρμονικά με το υποσύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου.

Ο Έλληνας νομοθέτης μερίμνησε να διαμορφώσει κατάλληλα το σύστημα της τοπικής αυτοδιοίκησης, ώστε να διαφυλάξει την επιτυχία της εισαγωγής σε αυτό του συστήματος του ενιαίου ψηφοδελτίου ; Μπορεί να φέρει αποτελέσματα στην εκλογή των υποψηφίων αιρετών και κατά συνέπεια στην τοπική διακυβέρνηση η εισαγωγή ενός τέτοιου ή και οποιουδήποτε μέτρου χωρίς να έχει προηγηθεί και η ανάλογη διαμόρφωση του αυτοδιοικητικού τοπίου ;

Σε αυτό το σημείο, είμαστε αρκετά ώριμοι και έτοιμοι να παρατηρήσουμε, ότι ο κοινός νομοθέτης επιχειρεί να τοποθετήσει ένα «σκανδιναβικό» κεφάλι σε «γαλλικό» σώμα και χωρίς να έχει προηγηθεί η ανάλογη διαμόρφωση στα «μάτια» και τα «χέρια» του συστήματος, σαν ένας άλλος «εκλογικός Frankenstein». Πόση επιτυχία είχε το εν λόγω πείραμα ; Και γιατί να έχει αυτό ;

Στην αρχή, ο κοινός νομοθέτης οφείλει να λάβει υπ’ όψιν του, ότι :

1. Οι υποψήφιοι αιρετοί, οι οποίοι εξέφρασαν τις κομματικές, πολιτικές προτιμήσεις τους, συστήθηκαν στην εκλογική βάση των ψηφοφόρων, ως κομματικοποιημένοι ή φέρουν το χρίσμα ενός συγκεκριμένου κόμματος, του κόμματός τους, θα εξακολουθήσουν να ανήκουν στο κόμμα, που υπηρετούσαν και να φέρουν την ταυτότητα του κόμματος, με το οποίο αναδείχθηκαν, ακόμη και αν συγκαταλεχθούν στο ενιαίο ψηφοδέλτιο μαζί με τους αντιπάλους τους και θα εξακολουθούν να πρεσβεύουν την κομματική τους ιδεολογία με όποιο εκλογικό σύστημα κι αν θέσουν υποψηφιότητα. Κι αυτό, διότι, αλλάζει ο τρόπος εκλογής τους και όχι το αυτοδιοικητικό σύστημα, που θα τους υποδεχθεί.

2. Οι υποψήφιοι αιρετοί θα μπορούν να συνεχίσουν να δηλώνουν την προτίμησή τους στον επικεφαλής του δημοτικού συνδυασμού, που συμπαθούν και ο ψηφοφόρος να είναι σε θέση να εκλέγει εκείνους τους υποψηφίους από το συνδυασμό, που προτιμά. Άρα, να ασκούν την ίδια επιρροή σε μερίδα πολιτών και εκλογέων και με την ίδια συχνότητα.

3. Οι υποψήφιοι αιρετοί, που δεν καταφέρνουν να εκλεγούν στα δημοτικά συμβούλια, θα εξακολουθήσουν να μην κερδίζουν εκλογικούς πόντους με το να συγκαταλεχθούν στο ίδιο ψηφοδέλτιο με τους κατάτι δημοφιλέστερους πολιτικούς αντιπάλους τους και θα εξακολουθήσουν να μην εκλέγονται. Το πρόβλημα των αδύναμων υποψηφίων το έχουν οι ίδιοι οι αδύναμοι υποψήφιοι, είναι λάθος να αποδίδουν τη μη εκλογή τους στο εκλογικό σύστημα, ο καλός πολιτικός θα εκλεγεί ό,τι και να γίνει. Κι αυτό, διότι, αλλάζει ο τρόπος εκλογής τους και όχι το αυτοδιοικητικό σύστημα, που θα τους υποδεχθεί.

4. Οι υποψήφιοι αιρετοί, όπου έχουν δηλώσει προτίμηση σε δημοτικό συνδυασμό και που θα καταφέρουν να εκλεγούν στο δημοτικό συμβούλιο, θα έχουν και την πλειοψηφία των δημοτικών αποφάσεων, είτε έχοντας εκλεγεί ως δήμαρχος ο δικός τους αρχηγός είτε κάποιος από τους αντίπαλους δημοτικούς συνδυασμούς.

5. Οι τρόποι άσκησης της κρατικής εποπτείας επί των αποφάσεων διοικητικών οργάνων, οικονομικών πόρων και πολιτικών αποφάσεων (το Ποιοι και το Τι), οι ελεγκτικοί μηχανισμοί (το Πώς) και η κατάργηση του ελέγχου σκοπιμότητας (το Γιατί) παραμένουν, ως έχουν. Ουδεμία μεταβολή θα επέλθει στα παραπάνω.

6. Οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι αιρετοί δεν θα είναι και τόσο ανεξάρτητοι, αφού για να ισχύσει η υποψηφιότητά τους στην εκλογική αναμέτρηση, θα πρέπει προηγουμένως να έχουν δηλώσει στήριξη στο όνομα κάποιου υποψήφιου δημάρχου…! Πού είναι η εύνοια των αδύναμων υποψηφίων, που η εισαγωγή του ενιαίου ψηφοδελτίου υποσχέθηκε ; Έτσι, ο υποψήφιος, που θα καταφέρει να εκλεγεί δήμαρχος, θα συνεχίσει να διατηρεί αμείωτο το «πολιτικό κεφάλαιο» και τον συγκεντρωτισμό αρμοδιοτήτων στα χέρια του, ενώ τα κόμματα, που την τελευταία τετραετία έβλεπαν τις δεξαμενές τους να αδειάζουν από κομματικά στελέχη, θα τις δουν να ξαναγεμίζουν, χάρη στο ενιαίο ψηφοδέλτιο. Και αυτό, γιατί άλλαξε ο τρόπος εκλογής των αιρετών και όχι το αυτοδιοικητικό σύστημα, που τους υποδέχθηκε.

Διότι, στο τέλος, ο βαθμός επιτυχίας ή αποτυχίας του νέου εκλογικού νόμου θα εξαρτηθεί :

1.            Από το αν υπήρχε προηγούμενη εμπειρία σε «σκανδιναβικού» τύπου εκλογικά μοντέλα στην ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση (απ.: δεν υπήρξε και δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία).

2.            Από το πόσο αποτελεσματικά διοικήθηκε από την τοπική διακυβέρνηση η εκλογική γεωγραφία «γαλλικού» τύπου : αν διοικήθηκε αποτελεσματικά το εκλογικό σύστημα «γαλλικού» τύπου, το οποίο είναι και εκείνο, που λειτουργεί μέχρι σήμερα, έχει περισσότερες πιθανότητες να επιτύχει και το εκλογικό σύστημα «σκανδιναβικού» τύπου [απ.: δεν διοικήθηκε και δεν διοικείται αποτελεσματικά η τοπική αυτοδιοίκηση με το υπάρχον («γαλλικό») σύστημα].

3.            Από το αν το σύστημα της τοπικής αυτοδιοίκησης έχει διαμορφωθεί υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να «κλειδώσει» μέσα σε αυτό και το σύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου (απ.: δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες διαμορφώσεις στο σύστημα διοίκησης των Ο.Τ.Α., ώστε να γίνει ομαλά σε αυτό η προσθήκη του ενιαίου ψηφοδελτίου).

4.            Από το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης των Ο.Τ.Α. (απ.: χαμηλό στην πλειοψηφία τους με ελάχιστες εξαιρέσεις).

5.            Από το ποσοστό και τη δύναμη των υποψήφιων αιρετών, που κατάφεραν όλα αυτά τα δημοτικά έτη να μείνουν ανεπηρέαστοι από το εκλογικό σύστημα «γαλλικού» τύπου (απ.: χαμηλό στην πλειοψηφία τους).

6.            Από το βαθμό αντιπαλότητας ανάμεσα σε αυτά τα δύο συστήματα (απ.: είναι εκ διαμέτρου αντίθετα, το ένα αφορά στην πολιτική νοοτροπία των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά και το άλλο στην πολιτική νοοτροπία των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου).

7.            Από την ψυχολογία των υποψήφιων αιρετών στους μνημονιακούς δήμους (απ.: οι δήμοι στη χώρα μας στην πλειοψηφία τους δεν εφαρμόζουν συστήματα μέτρησης της ποιότητας και συνεπώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιοτικά μεγέθη, όπως η ψυχολογία των εργαζομένων και των αιρετών σε αυτούς).

Με δυο λόγια, το ενιαίο ψηφοδέλτιο θα έχει επιτυχία, όταν ο Έλληνας δήμαρχος θα γίνει ένας καλός city manager (επαγγελματίας της αυτοδιοίκησης) ή ένας ευφυής executive mayor (διευθύνων δήμαρχος).

Άρα, καταλήγουμε, ότι εάν ο κοινός νομοθέτης τοποθετήσει δίπλα στα σάπια μήλα (ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση) τα υγιή (σύστημα εκλογής ενιαίου ψηφοδελτίου υποψηφίων αιρετών), δεν θα γίνουν καλά τα σάπια μήλα. Θα σαπίσουν και τα υγιή. Εάν τοποθετηθεί ένα καλό υποσύστημα (ενιαίο ψηφοδέλτιο) μέσα σε ένα κακό σύστημα και ανέτοιμο να το υποδεχθεί και να το αφομοιώσει (ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση), δεν θα γίνει καλά το κακό σύστημα. Θα χαλάσει και το καλό υποσύστημα (δηλαδή, το ενιαίο ψηφοδέλτιο αιρετών). Στην πολιτική επιστήμη, το φαινόμενο αυτό, όπου το καλό ή το κακό γίνεται χειρότερο, είναι γνωστό και ως «εντροπία».

Συνεπώς, η απάντηση στο πρόβλημα της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει δύο ονόματα :

– Αλλαγή του συστήματος τοπικής διακυβέρνησης από τα θεμέλια της τοπικής αυτοδιοίκησης (διοικητικό σύστημα, πολιτικοί θεσμοί, κοινωνική νοοτροπία).

– Εφαρμογή του Συντάγματος της Ελλάδος, το οποίο απαγορεύει ρητά τα κόμματα και την πολιτικοποίηση των υποψηφίων στους Ο.Τ.Α. α’ και β’ βαθμού.

Αυτά τα δύο είναι, που οδήγησαν το σύστημα της τοπικής αυτοδιοίκησης στην αποτυχία του. Όλα τα υπόλοιπα πολιτικά μπαλώματα και προεκλογικά πυροτεχνήματα (βλ. τον παραπάνω «εκλογικό νόμο Frankenstein») είναι απλώς ιστορικά λάθη.