ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ | 23.04.2011 | 00:10

ΠΑΣΧΑ ΣΤΑ ΚΥΚΛΑΔΟΝΗΣΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β’)

Η Μεγάλη Εβδομάδα και η εβδομάδα μετά το Πάσχα έχουν μια ξεχωριστή γοητεία στα νησιά των Κυκλάδων. Είναι, όπως άλλωστε σε όλη τη χώρα, μια περίοδος που το πένθος διαδέχεται η γιορτή με την Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο και στη συνέχεια με το παραδοσιακό πασχαλινό τραπέζι, πλούσιο τόσο σε εδέσματα όσο και σε χορό και τραγούδι, την Κυριακή του Πάσχα.

Η aftodioikisi.gr παρουσιάζει ένα αφιέρωμα για το Πάσχα στα κυκλαδονήσια, αφιέρωμα στο οποίο επιχειρείται -όσον το δυνατόν καλύτερα- να καταγραφούν πασχαλινά ήθη και έθιμα στις Κυκλάδες που έχουν τις ρίζες του βαθιά μέσα στην παράδοση. Σήμερα αναρτάται το δεύτερο και τελευταίο μέρος.

Στην Πάρο, στη Μάρπησσα, η περιφορά του Επιταφίου συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών του νησιού. Πλήθος κόσμου, ψάλλοντας τα Εγκώμια του Επιταφίου, ακολουθεί την περιφορά στα γραφικά δρομάκια του χωριού. Στη διαδρομή αυτή μπορεί κανείς να θαυμάσει τις «αναπαραστάσεις» από τα Πάθη του Χριστού, όπου μικροί και μεγάλοι ντυμένοι Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστάνουν εκπληκτικά σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση (βλ. το σχετικό βίντεο της aftodioikisi.gr). Η Ανάσταση γιορτάζεται με κωδωνοκρουσίες και πλήθος πυροτεχνημάτων και βεγγαλικών. Το μεσημέρι, στο γήπεδο της Μάρπησσας, διοργανώνεται το Τραπέζι της Αγάπης με τον παραδοσιακό οβελία και νησιώτικο γλέντι.

Στη Σαντορίνη, το Σάββατο του Λαζάρου, στις πλατείες των χωριών οι κάτοικοι στήνουν το «Λάζαρο», έναν πελώριο ξύλινο σταυρό τυλιγμένο με αλισμαρί και λουλούδια. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, οι κοπέλες των χωριών στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια. Στην Οία, όλες οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας γίνονται στην Παναγία την Πλατσανή, την εκκλησία της πλατείας. Στο χωριό Πύργος, μετά την Αποκαθήλωση, βγαίνει το «Τάνταλο» στους δρόμους του χωριού για να αναγγείλει το γεγονός και οι καμπάνες ηχούν πένθιμα. Η περιφορά του Επιταφίου στον Πύργο σημαίνεται από μικρές φωτιές σε λυχναράκια. Οι γυναίκες από τις αυλές των σπιτιών ραίνουν την πομπή του Επιταφίου με ροδόνερο. Το Μεγάλο Σάββατο, μετά την Ανάσταση, όλοι, με μια κουτσούνα και ένα κόκκινο αυγό, πάνε στα σπίτια τους για να φάνε τα «σγαρδούμια». Την Κυριακή του Πάσχα, σε αρκετά χωριά του νησιού γίνεται το λαϊκό δικαστήριο του «Οβραίου» (πάνινο ομοίωμα ανθρώπου), ο οποίος καταδικάζεται σε θάνατο, κρεμιέται και καίγεται από τους κατοίκους με αυτοσχέδια δυναμιτάκια και βαρελότα. Στο Εμπορείο, οι κάτοικοι βγαίνουν στους δρόμους χτυπώντας μεταλλικά αντικείμενα για να ξορκίσουν το «κακό».

Στη Σέριφο, το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ όλες οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα καλαθάκι μέσα στο οποίο τοποθετούν τυρί, κουλούρια και τόσα κόκκινα αυγά, τόσα όσα τα μέλη της οικογένειας. Μετά τα τέλος της λειτουργίας, οι πιστοί μεταφέρουν το αναστάσιμο φως με λαμπάδες ή λιχνοφάναρα και επιστρέφουν στα σπίτια τους, όπου με τη φλόγα σχηματίζουν έναν σταυρό στο ανώφλι της πόρτας. Κατόπιν τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά, τρώγοντας ο καθένας από ένα, τελειώνοντας έτσι τη νηστεία. Το Μεγάλο Σάββατο, μετά την Ανάσταση, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα το οποίο καίνε συμβολικά.

Στη Σίφνο, υπάρχει το έθιμο του αναστάσιμου «χαιρετισμού», που διαρκεί σαράντα ημέρες. Την Μεγάλη Πέμπτη, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών) στολισμένα με κόκκινα αυγά. Κατά την εσπερινή ακολουθία, όταν ο παπάς διαβάσει το Έκτο Ευαγγέλιο, οι νέοι και οι νέες φεύγουν από την εκκλησία για να ανάψουν τα καντήλια των ξωκλησιών. Επιστρέφουν αργότερα για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο και η Δεύτερη Ανάσταση, την Κυριακή του Πάσχα, είναι ιδιαίτερα κατανυκτικές στη Μονή της Παναγίας της Βρυσιανής, στην Παναγία την Κόχη στον Αρτεμώνα και σε άλλες εκκλησίες και ξωκλήσια του νησιού. Το πασχαλιάτικο αρνί στη Σίφνο ψήνεται στο «μαστέλο» (πήλινο δοχείο) με άνηθο και ντόπιο κόκκινο κρασί. Στο εορταστικό τραπέζι, θα βρούμε επίσης τη σπιτική ξινομυζήθρα και τη μελόπιτα, ένα τοπικό γλύκισμα από μέλι, μυζήθρα και αυγά. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας, οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου το κάψιμο του Ιούδα. Σε ορισμένα χωριά γίνονται «τα τσούνια», ένα παιχνίδι ανά ζεύγη, όπου με μια ξύλινη μπάλα οι παίκτες επιχειρούν να ρίξουν κάτω τα εννιά ξύλινα «τσούνια».

Στη Σύρο, οι δύο θρησκευτικές κοινότητες του νησιού, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν μαζί το Πάσχα. Στην Άνω Σύρο, οι Επιτάφιοι των καθολικών ξεκινούν από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη, ο επιτάφιος των καθολικών ξεκινάει από τον ενοριακό Ναό της Ευαγγελίστριας, οι επιτάφιοι των ορθόδοξων από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, Κοιμήσεως και Μεταμορφώσεως, περιφέρονται και συναντώνται στην πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται δέηση. Κατά την περιφορά των ορθόδοξων Επιταφίων, ακολουθούν τη λιτανεία πιστοί με κοντάρια, όπου βρίσκονται κρεμασμένα χιτώνες, σφουγγάρι και ζάρια, συμβολίζοντας τα Πάθη του Χριστού. Στην ορθόδοξη εκκλησία της Ανάστασης, στο λόφο Βροντάδο της Ερμούπολης, η πρώτη Ανάσταση, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, συνοδεύεται από ηχηρά χτυπήματα των στασιδιών. Μετά τη λειτουργία της Ανάστασης, οι καθολικοί κάνουν την περιφορά του αγάλματος του Ιησού τοποθετημένου σε χρυσό ανοικτό κουβούκλιο καλυμμένο με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές και ακολουθούν τα πολύχρωμα λάβαρα των διαφόρων αδελφοτήτων.

Στη Σχοινούσα, την ημέρα του Πάσχα, όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και παίζουν «μπίλιους», παραδοσιακό παιχνίδι παρόμοιο του «μπόουλινγκ».

Στην Τήνο, στο Σκλαβοχώρι, η περιφορά του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή είναι απλή και κατανυκτική. Την ίδια μέρα, στη Χώρα, οι περιφορές των Επιταφίων συγκλίνουν στη μαρμάρινη εξέδρα της παραλίας. Ο Επιτάφιος της ενορίας του Αγίου Νεκταρίου καταλήγει μέσα στη θάλασσα στη περιοχή Καλάμια στα Κιόνια! Τη Δευτέρα του Πάσχα, στο χωριό Κτικάδο αναβιώνει το παλιό έθιμο «Τραπέζι της Αγάπης», ένα γιορταστικό τραπέζι με πασχαλινά εδέσματα. Την Πέμπτη του Πάσχα, στο χωριό Βώλακα, στο καθολικό ξωκλήσι της Παναγίας Καλαμάν, μετά τη Θεία Λειτουργία, γίνεται λαμπρό πανηγύρι με μουσική και πασχαλινούς μεζέδες.

Στη Φολέγανδρο, το Μεγάλο Σάββατο, όλα τα σπίτια είναι ανοικτά για να δεχτούν την ευλογία της εικόνας της Παναγιάς, της οποίας η περιφορά διαρκεί τρεις μέρες και ξεκινάει την Κυριακή του Πάσχα από τη Χώρα και τα στενά του Κάστρου με ομοβροντίες βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα, η εικόνα περνάει από την Άνω Μεριά και τις αγροικίες, ενώ την τρίτη μέρα κατευθύνεται στον Πετούση και στο Λιβάδι, για να καταλήξει στον Καραβοστάση, όπου ο ιερέας ευλογεί τα σπίτια και όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι. Το βράδυ η εικόνα επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.

Επόμενο θέμα:

Διαβάστε αύριο για τα ιδιαίτερα έθιμα της γιορτής του Πάσχα σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

Προηγούμενα θέματα:

Για να διαβάσετε για «Τα έθιμα της Κοκκινοπέφτης», κλικ εδώ.

Για να διαβάσετε για το «Πάσχα στα κυκλαδονήσια, μέρος Α’», πατήστε εδώ