πασχα-στα-κυκλαδονησια-μεροσ-α-302053
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ | 22.04.2011 | 00:09

ΠΑΣΧΑ ΣΤΑ ΚΥΚΛΑΔΟΝΗΣΙΑ (ΜΕΡΟΣ Α’)

Η Μεγάλη Εβδομάδα και η εβδομάδα μετά το Πάσχα έχει μια ξεχωριστή γοητεία στα νησιά των Κυκλάδων. Είναι, όπως άλλωστε σε όλη τη χώρα, μια περίοδος πένθους που έρχεται να «αναστηθεί», από το Μεγάλο Σάββατο και έπειτα, με την Ανάσταση, με το παραδοσιακό πασχαλινό τραπέζι, πλούσιο σε εδέσματα, πολύ χορό και τραγούδι.

Η aftodioikisi.gr παρουσιάζει ένα αφιέρωμα για το Πάσχα στα κυκλαδονήσια, αφιέρωμα στο οποίο επιχειρείται -όσον το δυνατόν καλύτερα- να καταγραφούν πασχαλινά ήθη και έθιμα στις Κυκλάδες που έχουν τις ρίζες του βαθιά μέσα στην παράδοση. Σήμερα αναρτάται το πρώτο μέρος.

 

Στην Αμοργό, το Σάββατο του Λαζάρου οι νοικοκυρές πλάθουν κουλουράκια σε ανθρωπόμορφα σχήματα τα «λαζαράκια» ή «κουκλάκια». Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με το παραδοσιακό άσπρισμα των σπιτιών και των δρόμων. Τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, οι νέοι συγκεντρώνονται στα προαύλια των εκκλησιών και συμμετέχουν σε ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια.

Στην Ανάφη, το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου σε όλο το χωριό είναι διάχυτη η μυρωδιά του ξύλου (αμπελόκλαδα) που καίγεται επί πολύ ώρα για να προετοιμάσει το «φουρνί» να δεχθεί το κατσικάκι σε ταψί με αναφιώτικο τυρί, σκεπασμένο καλά με αλουμινόχαρτο. Η πόρτα και η καπνοδόχος του «φουρνιού» σφραγίζονται με λάσπη για να μην περάσει αέρας και καεί το κρέας. Επίσης, στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζουν το κίτρινο ψωμί ή αλλιώς τυρόπιτα καθώς και τα μελιτερά (με φρέσκια μυζήθρα).

Στην Άνδρο, το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν. Την ημέρα της Ανάστασης τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο, γεμιστό με λαχανικά. Στην Παλαιόπολη, στο Κόρθι και σε άλλα χωριά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παίζουν στο δρόμο τα «τσούνια», παραδοσιακό παιχνίδι που μοιάζει με το μπόουλινγκ.

Στην Ηρακλειά, την παραμονή του Πάσχα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και μελιτίνια, γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα. Το απόγευμα προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά, το οποίο σιγοψήνεται στο ξυλόφουρνο έως το τέλος της αναστάσιμης ακολουθίας. Την ημέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αυλές των σπιτιών, ψήνουν αρνιά και διασκεδάζουν με παραδοσιακά τραγούδια και χορό έως την αυγή.

Στην Ίο, το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι φτιάχνουν τα «λαζαράκια», σταφιδόψωμα σε ανθρωπόμορφα σχήματα. Την Μεγάλη Παρασκευή, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις «μπάλες», ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Κατά την περιφορά των Επιταφίων των δύο ενοριών του νησιού, τα Εγκώμια ψάλλονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών. Την εβδομάδα μετά το Πάσχα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ίου «Η Φοινίκη» αναβιώνει το έθιμο της «κούνιας».

Στα Κουφονήσια, τη Μεγάλη Πέμπτη, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη· μια κυρία ψάλλει το μοιρολόι της Παναγίας και οι γυναίκες παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί. Τη Μεγάλη Παρασκευή, το λιμάνι φωταγωγείται από άκρη σε άκρη με δάδες και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Ανήμερα του Πάσχα, οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι στον φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας. Την επόμενη εορτάζεται ο πολιούχος Άγιος Γεώργιος με λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας, η οποία συνοδεύεται από ψαροκάικα που παραπλέουν της πομπής. Κατόπιν γίνεται πανηγύρι, προσφορά του «πανηγυρά», ο οποίος ύστερα από κλήρωση διοργανώνει τη γιορτή με δωρεάν προσφορά φαγητών και ποτών.

Στη Κύθνο, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται το «συχώριο»: για την ανάπαυση των ψυχών των συγγενών τους, οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία κρέας ψητό, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς, και τα προσφέρουν στους παρευρισκομένους. Χαρακτηριστικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της «Κούνιας» (βλ. το σχετικό βίντεο στην aftodioikisi.gr). Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μια κούνια στην οποία αιωρούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές, με απώτερο σκοπό την υπόσχεση γάμου.

Στη Μήλο, στο χωριό Πλάκες, το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού. Την Κυριακή του Πάσχα, πραγματοποιείται το κάψιμο του «Ιούδα», έθιμο που έχει τις ρίζες του στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Την ίδια ημέρα, πραγματοποιείται το έθιμο του «μπαρουτιού» στις αυλές των εκκλησιών του Αγίου Σπυρίδωνα (Τριοβάσαλος) και του Αγίου Γεώργιου (Πέρα Τριοβασάλος).

Στη Μύκονο, οι γυναίκες ασπρίζουν τα σπίτια και πλάθουν τα «λαζαράκια» ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπων. Τη Μεγάλη Παρασκευή, γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στο Ματογιάννι. Το Μεγάλο Σάββατο, γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα η Ανάσταση στο μικρό μοναστήρι του Παλαιοκάστρου στην Άνω Μερά και στη μητρόπολη της Αλευκάντρας. Την ημέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι διασκεδάζουν στα σπίτια τους και το απόγευμα στη πλατεία του νησιού καίνε τον «Ιούδα». Σειρές με υπαίθριες σούβλες στήνονται στο Γιαλό και στην Άνω Μερά.

Στη Νάξο, το Πάσχα γιορτάζεται σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού με θρησκευτική κατάνυξη. Την Μεγάλη Παρασκευή, οι κοπέλες καθαρίζουν τις εκκλησιές, στολίζουν τον Επιτάφιο και μετά ακολουθεί η Περιφορά. Στο πασχαλινό τραπέζι, ξεχωρίζει το παραδοσιακό «μπατούδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.

 

 

Επόμενο θέμα:

Διαβάστε αύριο το δεύτερο μέρος του αφιερώματος για το Πάσχα στις Κυκλάδες.

 

Προηγούμενο θέμα:

Για να διαβάσετε για «Τα έθιμα της Κοκκινοπέφτης», κλικ εδώ.