Καθαρά Δευτέρα με μπουρανί, γριά συκού, μουντζούρηδες, αγά & «Μουχουρλούκια» (φωτο)

Το νηστίσιμο φαγοπότι της Δευτέρας ξεκινάει σε πολλά ελληνικά νοικοκυριά. Από το τραπέζι δε λείπουν βέβαια ο ταραμάς, ο χαλβάς, οι λαγάνες και πολλά άλλα νηστίσιμα φαγητά. Εκτός όμως από το παραδοσιακό τραπέζι, με αφορμή την Καθαρά Δευτέρα αναβιώνουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Τύρναβος-Το “Μπουρανί”

Στον Τύρναβο της Λάρισας αναβιώνει η γιορτή του φαλλού που συμβολίζει την αναπαραγωγή και τη γονιμότητα. Απομεινάρι των βακχικών εορτασμών είναι και το “Μπουρανί”. Την Καθαρά Δευτέρα οι ντόπιοι τιμούν το θεό της βλάστησης και της γονιμότητας πίνοντας, τραγουδώντας, χορεύοντας, κρατώντας ψεύτικους φαλλούς και τρώγοντας το “Μπουρανί”, το μυητικό έδεσμα! Το μπουρανί είναι μια αλάδωτη χορτόσουπα από τσουκνίδες και σπανάκι, την οποία φτιάχνουν οι άντρες στο δρόμο και την καταναλώνουν με συνοδεία άσεμνων τραγουδιών και τολμηρών χειρονομιών.

Θήβα-Ο “βλάχικος γάμος”

Κάθε Καθαρή Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες περίπου στο 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα.

Μεσσήνη-Γριά Συκού

Το πρωί κάθε Καθαρής Δευτέρας, στη θέση «Κρεμάλα», γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση κρεμάστηκε στη συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με εντολή του Ιμπραήμ Πασά.

Φημολογείται ότι όταν στρατοπέδευσε ο Ιμπραήμ στη Μεσσήνη -κατά την προσπάθειά του να καταπνίξει την εξέγερση των Ελλήνων- είδε ένα κακό όνειρο και ζήτησε να του φέρουν κάποιον να του το εξηγήσει. Έτσι τον επισκέφθηκε η Γριά Συκού και εξηγώντας το όνειρο του είπε ότι η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων. Αυτά που άκουσε δεν του άρεσαν καθόλου και θυμώνοντας διέταξε να την κρεμάσουν. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να «κρεμαστεί» από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Μπορούν όμως να δωροδοκήσουν τους δήμιους και να τους κατεβάσουν από την κρεμάλα, αν τους δώσουν λίγα χρήματα για να εξασφαλίσουν το κρασί τους.

Δράμα-Καλόγερος

Την Καθαρά Δευτέρα στη Δράμα αναβιώνει ένα από τα πιο σημαντικά δρώμενα του ελληνικού ιστορικού χώρου, που οι ντόπιοι ονομάζουν «Καλόγερο». Οι ρίζες του ανάγονται σε πανάρχαιες τελετές, κατά τις οποίες οι άνθρωποι ζητούσαν από τις ανώτερες δυνάμεις να επενεργήσουν στη βλάστηση και να γονιμοποιήσουν τη γη. Στις μέρες μας, το έθιμο υπενθυμίζει και υπογραμμίζει την εξάρτηση του ανθρώπου από τη φύση. Ο Καλόγερος φορά δέρματα ζώων και μεταμφιέζεται σε ζώο ενώ στη μέση έχει δεμένα κουδούνια, ένα εκ των οποίων είναι σύμβολο γονιμότητας και επισκέπτεται μαζί με άλλους μεταμφιεσμένους όλα τα σπίτια του χωριού. Μετά τις επισκέψεις, ο «Καλόγερος» συνεχίζει με το μιμητικό όργωμα και τη σπορά των χωραφιών του χωριού, ενώ το αποκριάτικο δρώμενο ολοκληρώνεται με τον εικονικό θάνατο και την ανάστασή του.

Καλύβια Τρικάλων-Καραγκούνικος γάμος

Στα Μεγάλα Καλύβια, του νομού Τρικάλων, κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση του παραδοσιακού καραγκούνικου γάμου. Παρουσιάζεται με σατυρικό τρόπο όλη η ιεροτελεστία ενός παραδοσιακού γάμου όπως αυτός γινόταν μέχρι και τη δεκαετία του 1960 στο χωριό.

Στην πλατεία του χωριού γίνονται τα στέφανα και ακολουθεί ο παραδοσιακός γαμήλιος χορός. Όλους τους ρόλους υποδύονται άνδρες διαφόρων ηλικιών.

Η όλη διαδικασία των αρραβώνων και του γάμου διακωμωδείται με διάφορες ατάκες και κινήσεις, (πολλές φορές ακατάλληλες για το ευρύ κοινό) με σκοπό να προκαλέσουν γέλιο στους θεατές. Επ’ αυτού ιδιαιτερότητα αποτελεί ο παπάς με την παπαδιά. Με το πέρας αυτής της διαδικασίας καταλήγουν όλοι σε ένα μεγάλο χορό όπου λαμβάνουν μέρος και όσοι από τους παρευρισκόμενους επιθυμούν. Στη διάρκεια των τεκταινόμενων σερβίρεται και η καθιερωμένη φασολάδα.

Βόνιτσα-Tο έθιμο του «Αχυρένιου Γληγοράκη»

Ο Γληγοράκης λέγεται ότι ήταν ψαράς και απαρνήθηκε τη θάλασσα ψάχνοντας τη μοίρα του στη στεριά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας καταδικάζουν αυτήν του την πράξη και κάθε τέτοια μέρα τον τιμωρούν. Φτιάχνοντας λοιπόν έναν αχυρένιο ψαρά, τον δένουν σ’ ένα γάιδαρο και τον γυρνούν σε όλο το χωριό. Όσο περνά η μέρα στήνουν μεγάλο γλέντι με τραγούδι και χορό και στη συνέχεια ρίχνουν τον καημένο τον Γληγοράκη σε μια βάρκα που φλέγεται στ’ ανοιχτά.

Το έθιμο των Μουντζούρηδων στον Πολύσιτο της Βιστωνίδας

Εδώ η προετοιμασία ξεκινά από την προηγούμενη μέρα με την παρασκευή της παραδοσιακής Λαγάνας και το βράσιμο της φασολάδας από τις γυναίκες του χωριού, για να προσφέρουν στους επισκέπτες τους την επόμενη μέρα. Τους επισκέπτες τους περιμένει μια έκπληξη, αφού τους υποδέχονται δύο μεταμφιεσμένοι οι οποίοι προσπαθούν να τους μουντζουρώσουν με την καπνιά από το καζάνι που έβραζε η φασολάδα έτσι ώστε όλοι να γιορτάσουν την Καθαρή Δευτέρα μασκαρεμένοι!

Το έθιμο του «Αγά» στα Μεστά της Χίου.

Το έθιμο του Αγά έχει ρίζες από την Τουρκοκρατία και μέχρι σήμερα είναι το ίδιο διασκεδαστικό την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Ο Αγάς εισβάλει στο χωριό με τη συνοδεία του και παίρνει θέση στην κεντρική πλατεία. Εκεί μαζεύεται ο κόσμος όπου «δικάζεται» για διάφορα παραπτώματα που του καταλογίζονται και πληρώνει το ανάλογο πρόστιμο! Από αυτή τη διαδικασία δε γλιτώνει κανείς από τους παρευρισκόμενους. Τα χρήματα που μαζεύονται από τα υποτιθέμενα πρόστιμα καταλήγουν στο ταμείο του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. Ένα πρωτότυπο έθιμο με πολύ χιούμορ και κοινωφελές έργο παράλληλα.

Κοζάνη-αερόστατα

Δείτε ακόμη:

Καθαρά Δευτέρα: Γιατί ονομάστηκε έτσι -Ποια είναι η «κυρά Σαρακοστή»

Τα άγνωστα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας (φωτο)

Στον Πεντάλοφο Κοζάνης, οι ντόπιοι δεν πετούν χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα, αλλά αυτοσχέδια, μικρά αερόστατα που έχουν κατασκευάσει οι ίδιοι.

Το «ξάρτυσμα» στον Πόρο

Στον Πόρο συναντάμε το «ξάρτυσμα», το καθάρισμα δηλαδή των μαγειρικών σκευών από τα λίπη και τα υπολείμματα από το φαγοπότι της αποκριάς.

Κάρπαθος -Το «Λαϊκό Δικαστήριο… Ανήθικων Πράξεων»

Στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο ανταλλάσσονται απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών, και γι’ αυτό οδηγούνται στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού.

Στο νησί της Καρπάθου έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο, στο οποίο διακωμωδούν τις δίκες των δικαστηρίων. Εκεί λοιπόν, την Καθαρά Δευτέρα, λειτουργεί το λεγόμενο «Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων». Σ’ αυτό οδηγούνται άνθρωποι που έχουν κάνει άσεμνες πράξεις και χειρονομίες σε κάποιους άλλους, προκειμένου να δικαστούν από τους λεγόμενους «Τζαφιέδες», που είναι οι χωροφύλακες. Η δίκη εξελίσσεται σε γέλια και πειράγματα και καταλήγει σε ένα μεγάλο αποκριάτικο γλέντι.

Γαλαξίδι – Τα αλευρο-μουτζουρώματα

Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος συναντάμε στο Γαλαξίδι, με τους καρναβαλιστές να χορεύουν κυκλωτούς χορούς αλευρωμένοι και μουτζουρωμένοι! Έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία που και τότε ήταν έθιμο της Αποκριάς. Αρχικά έβαφαν το πρόσωπό τους με κάρβουνο, αλλά στη συνέχεια προστέθηκε και το αλεύρι.

Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη

Μια πολύ γνωστή μας έκφραση, «Του Κουτρούλη ο γάμος», προέρχεται από το κλασικό αποκριάτικο έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο στη Μεθώνη. Στο έθιμο αυτό συμμετέχουν δύο άνδρες, όπου είναι και οι νεόνυμφοι και με τη συνοδεία των συγγενών και φίλων τους καταλήγουν στην πλατεία της πόλης για να γίνει ο γάμος. Κατά τη διάρκεια του γάμου διακωμωδούνται διάφορες καταστάσεις και αναφορές τόσο του παρελθόντος όσο και του σήμερα. Αστεία – πειράγματα και σατιρικός χαρακτήρας διακατέχει τον γάμο αυτό, που θα καταλήξει σε ένα τρικούβερτο γλέντι.

Ο χορός των Παπάδων στην Κέρκυρα

Σε πολλά χωριά της Κέρκυρας αναβιώνει ο παραδοσιακός χορός των Παπάδων. Το χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες του χωριού.

Αγροτικό καρναβάλι στη Νέδουσα

Η αναβίωση ενός αγροτικού καρναβαλιού στη Νέδουσα, στη νότια Πελοπόννησο, όπου οι επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε ένα αρχαίο τελετουργικό για ευημερία και γονιμότητα.

Νεομαγνησιώτικος γάμος στη Νέα Μαγνησία Λαμίας

Ο Νεομαγνησιώτικος γάμος κάθε Καθαρή Δευτέρα περιγράφει μέσα από φανταστικούς κι εύθυμους, ως επί το πλείστον, διαλόγους, αυτή τη νέα πραγματικότητα. Περιγράφει, δηλαδή, την αρνητική αρχικά υποδοχή των Μικρασιατών από τους ντόπιους, τους γάμους Μικρασιατών και ντόπιων, το μπόλιασμα και τη συμπόρευσή τους. Σε κάποιες σκηνές βέβαια κάνει ένα γρήγορο πέρασμα στη σύγχρονη πραγματικότητα, με πολιτική σάτιρα.

Η χρονική περίοδος, στην οποία αναφέρεται το σενάριο του Γάμου, είναι η δεύτερη δεκαετία από τη Μικρασιατική τραγωδία. Οι ενδυμασίες που χρησιμοποιούνται, όμως, δεν ανταποκρίνονται σ’ αυτή την περίοδο, είναι παραδοσιακές ενδυμασίες (για Ρουμελιώτες και Μικρασιάτες), συμβολικά, για να τονιστεί η διαφορετικότητα.

«Μουχουρλούκια» στον Παλαμάς Καρδίτσας

την Καθαρά Δευτέρα, όπως αναφέρει ο κ. Παπαμιχαήλ, πραγματοποιούνται τα «μουχουρλούκια»(κούλουμα) και καρναβάλι με χορούς και τραγούδια όπου ομάδα μασκαρεμένων πλέκουν το γαϊτανάκι. Συνεχίζονται οι χοροί με τη συνοδεία παραδοσιακής ορχήστρας ενώ παράλληλα διανέμεται φασολάδα και λαγάνες. Όλα αυτά λαμβάνουν μέρος στο χώρο του πάρκου «Αστέριον». Την ίδια ημέρα οι παλαμιώτες μεταβαίνουν για το πέταγμα του χαρταετού στο λόφο του κοντινού χωριού Μεταμόρφωση, κοντά στο εξωκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που βρίσκεται δίπλα στο ομώνυμο χωριό.

Πέταγμα του χαρταετού γίνεται επίσης και στους πρόποδες του βουνού αστερίου που βρίσκεται επίσης στο δήμο Παλαμά.